Fosforlu Boya

02.01.2020

Fosforlu Boya Nedir?

Fosforlu boya, ışıldayan boya demektir. Bir başka deyişle; floresan, fosforesans veya radyo-ışıldama yoluyla görünür ışık yayan boyalardır. Üç çeşittir.

1. Floresan Boya

Floresan boyalar, uzun dalga ultraviyole frekanslarına maruz kaldıklarında, geniş bir yelpazede pigment ve parlaklık sunar. Bu UV frekansları güneş ışığında ve bazı yapay ışıklarda bulunur. Floresanda, görünür ışık bileşeni -beyaz ışık olarak da bilinir- renk olarak yansıtılmaya ve algılanmaya meyillidir. Enerji olarak daha uzun dalga boyları oluşur. Böylece yansıtılan beyaz ışığın yanında yayılan ek görünür ışık frekansları üretilir. İnsan gözü bu değişimleri floresanın olağandışı parıltısı olarak algılar.

Şekil 1. Fosforlu boya karanlıkta talimatların fark edilmesini sağlar

2. Fosforesan Boya

Fosforesan boya, “karanlıkta parlayan boya” olarak bilinir. Gümüşle aktive edilmiş çinko sülfit veya katkılı stronsiyum alüminat gibi fosforlardan yapılır ve tipik olarak yeşil ila yeşilimsi mavi renkte parlar. Işık üretme mekanizması floresan boyaya benzer ancak fosforesan boyalarda görünür ışığın yayılması, ışığa maruz kaldıktan sonra 12 saate kadar devam eder. Bu boya türü, uçaklarda acil çıkışları belirtmek ve duvarlara uygulanan dekoratif yıldızlar için kullanılır. Radyo-ışıldayan boyaya bir alternatiftir. 3. Radyo-Işıldayan Boya Radyo-ışıldayan boya 1908 yılında Sabin Arnold von Sochocky tarafından icat edilmiş ve Radyum-226 ile üretilmiştir. Radyum, insan sağlığı açısından tehlikeli gama ışınları yayan bir maddedir. 1920 ve 1930’larda bu boyanın zararlı etkileri daha belirgin hale gelmiştir. “Radium Girls” vakası, saat işçisi olan bir grup kadının radyuma maruz kalması sonucu sağlıklarının etkilenmesi olarak bilinir. Ayrıca 1928 yılında Dr. von Sochocky, radyasyona maruz kalma sonucu aplastik anemiden hayatını kaybetmiştir. Radyum, bu kullanımdan sonra uluslararası hukuk tarafından yasaklanmıştır. Ancak Ra-226 izotopunun 1600 yıllık yarı ömrü nedeniyle antika dükkânlarından veya diğer kaynaklardan temin edilen saatler hala radyoaktif olabilir ve Geiger sayacı ile tanımlanabilirler.

Şekil 2. Floresan vücut boyası. Siyah ışık altında floresan boyalar tiyatroda ve çeşitli sanat aktivitelerinde kullanılır. Radyo-ışıldayan boya kendinden aydınlatmalı bir boyadır. Radyoluminesan fosfor kimyasalı ile karıştırılmış az miktarda radyoaktif izotoptan (radyonüklid) oluşur. Radyoizotop sürekli olarak parçalanır ve fosfor moleküllerine çarpan radyasyon parçacıkları yayar. Böylece fosfor molekülleri görünür ışık yaymaları için uyarılmış olur. Radyo-ışıldayan boyalar ışığa maruz kalmadan parlarlar. Ta ki, radyoaktif izotop parçalanmasına veya fosfor bozunmasına kadar.

Floresan ve Fosforesan Boya Arasındaki Fark Nedir?

Floresan maddeler, materyali uyarmak için bir ışık kaynağı olduğu sürece parlar, ancak emisyon bir zaman dilimi nano saniye cinsinden gerçekleşir. Işık kaynağı kaldırıldığı anda kararırlar. Fosforesan malzemeler ise, fotonları bir ışık kaynağından emer ve bu fotonları ışık olarak yeniden yayar. Ancak bunu çok yavaş yaparlar. Birkaç saat boyunca ışığı yayabilirler. Başlıca kullanım alanları aşağıdaki gibidir: • Güvenlik ve uyarı işaretlerinin boyanması, • Foto-ışıldayan levhalar, • Foto-ışıldayan bantlar, • Plastik kalıplama, • Seramik karolar, • Serigrafi baskı, • Askeri araçlar, • Saatler. Kısaca; karanlıkta dikkat çeken ürünlerin üretiminde kullanılır.

Şekil 3. Fosforlu boya uygulama alanları

Önemi

Bünyesine aldığı ışığı, uygulandığı ürünün yapısına göre 1-24 saat arasında geri verebilen fosforlu boyalar, elektrik kesildiğinde veya hava karardığında topladığı ışığı geri veriyor. Günümüzde elektriğe ulaşımı halen kısıtlı olan ülkeler için, fosforlu boyalar günlük yaşantıda alternatif bir çözüm olarak sunulabilir. UEA Dünya Enerji Görünümü Raporu 2017 verilerine göre; 2030 yılında elektriğe ulaşamayacak nüfus tahmini 675 milyon kişidir. Bunun 600 milyonunun Sahra altı Afrika bölgesinde olacağı tahmin edilmektedir. Öznur Kurt - Ürün ve Hizmet Geliştirme Uzman Yardımcısı - Aleph Petrol ve Kimya Ürünleri San. Tic. A.Ş.