Bitüm Nedir?
Bitüm; ham petrolün fraksiyonel damıtılmasının bir yan ürünüdür ancak doğal yataklarda da bulunur. Ham petrolün damıtılması sırasında hafif fraksiyonlar (Benzin, nafta, kerosen, motorin ve fuel oil gibi) ayrılarak bitüm kalıntısına ulaşılır. Bitüm; yoğun, yüksek viskoziteli, petrol bazlı bir hidrokarbon bileşimidir. Oda sıcaklığında yarı katı halde bulunur.
Bitüm genellikle asfalt olarak adlandırılır ancak asfalt; bitüm, çakıl, kum ve diğer bağlayıcılardan oluşan yol kaplama malzemesi için kullanılan karışımın ismidir. Asfaltta bulunan bitüm içeriği yaklaşık %5 oranındadır. Aynı zamanda bitüm, katran ya da zift olarak da adlandırılmaktadır. Katran; kömürün karbonizasyonunun bir yan ürünüdür ve zift ise kömür katranının damıtılmasından elde edilir.
[caption id="attachment_103638" align="aligncenter" width="459"]
Şekil 1. Bitümün varile doldurulma anı[/caption]
Bitüm Nerelerde Kullanılır?
Bitüm, eski uygarlıklardan beri mükemmel su geçirmezlik ve yapışma özelliklerinden dolayı yaygın bir biçimde kullanılmaktadır. Babillilerin (Kuruluş tarihi: M.Ö. 1894) bina temellerinde sırlı tuğla ve su yalıtımı için zemin kaplamalı bir bitüm tabakası kullandığı kaynaklarda geçmektedir.
Bitümün esas uygulama alanı inşaat sektörüdür. Büyük bir kısmı otoyollar, uçak pistleri ve yaya yolları için asfalt içeriğinde bağlayıcı olarak kullanılır. Diğer geniş kullanım alanı ise çatı kaplamalarıdır. Ayrıca zemin karo altlığı ve boya gibi çeşitli yapı malzemelerinde sızdırmazlık amacıyla kullanılır. Çatı ve zemin kaplamalarında su yalıtımı amacıyla bitümlü membranlar tercih edilmektedir.
Bitümlü Membranlar
Membran Nedir?
Membran; yapı malzemelerinde ayırıcı ya da yarı geçirgen malzemelerin genel adıdır. Bir diğer ifade ile membran, çatılarda yağmur suyunun döşeme betonuna geçmesini önlemek amacıyla kullanılan malzemelerdir.
Bitümlü Membran Nedir?
Bitümlü membran suyun neden olduğu olumsuz etkilere karşı korunması, yaşam alanlarına konforlu bir su izolasyonu sağlanması amacı ile yapıların temel, perde, bodrum, bahçe, teras ve çatılarında; köprü, viyadük gibi farklı yüklere maruz kalan yapılar için de uygun bir su izolasyon malzemesi olarak karşımıza çıkmaktadır.
[caption id="attachment_103639" align="aligncenter" width="368"]
Şekil 2. Bitümlü Membran[/caption]
Bitümlü membranlar yüksek kaliteli bitümün plastomerik veya elastomerik polimer katkılarla (APP ve SBS gibi) modifiye edilmesi ile elde edilen karışımlardır. APP (Ataktik Polipropilen) bitüm içerisinde düzgün bir matris oluşturan termoplastik polimerdir. SBS (StirenBütadien-Stiren) ise bitüm içerisinde polimer ağı oluşturarak bitümü modifiye eder.
Bitümlü Membran Çeşitleri
1. APP (Ataktik Polipropilen) Modifiyeli Bitüm Membran: APP katkısı, bitümün yumuşama sıcaklığını 50°C’den 150°C’ye çıkarmaktadır. Böylece bitüm, neredeyse sıvı gibi davranan balmumu benzeri bir hale gelir. Ayrıca APP katkısı ile bitümün soğuk eğilme sıcaklığı 0°C’den -10°C’ye kadar düşürülebilir. APP’nin sıcaklığa karşı gösterdiği bu yüksek tolerans uygulama kolaylığı sağlar.
2. SBS (Stiren-Bütadien-Stiren) Modifiyeli Bitüm Membran: 1960’ların sonunda blok şeklinde polimerizasyon gerçekleştirilerek SBS elde edilmiştir. SBS katkısı ile bitümün soğuk eğilme sıcaklığı -30°C’ye kadar düşürülmüş ve böylece soğuk iklimlere daha uyumlu bitüm membranlar elde edilmiştir. Yapısındaki kauçuk nedeniyle APP’ye kıyasla daha esnektir. Bu esneklik rüzgar, sıcaklık değişimleri, genleşme ve büzülmelere daha dayanıklı olmasını sağlar.
[caption id="attachment_103644" align="aligncenter" width="476"]
Tablo 1. APP ve SBS karşılaştırma tablosu[/caption]
Yukarıdaki özelliklere bakıldığında, sıcak iklim uygulamalarında APP modifiyeli bitüm membranlar tercih edilirken, soğuk iklimlerde SBS modifiyeli tercih edildiği söylenebilir. Ayrıca metal çatı uygulamalarında oluşabilecek deformasyonlara karşı koruma sağlamak için SBS modifiyeli bitümlü membranlar kullanılmalıdır.
Bitümlü Membran Üretim Yöntemi
Bitümün polimerik katkılarla modifikasyonu sonucu yüksek ve düşük sıcaklıklara karşı dayanımı artırılmış olur. Modifiye edilmiş bitüm, uygun cam tülü veya polyester keçeye emdirilerek, her iki yüzü polietilen film, polietilen film-alüminyum film, polietilen film-mineral taş ile lamine edilir. Polimer bitümlü örtü malzemelerinin, TS 11758 – 1 standartlarındaki özelliklere ve TS 11758 – 2’de belirtilen uygulama kurallarına uygun bir şekilde üretilmesi gerekmektedir.
Bitümlü Membranların Kullanım Alanları
Yapılarımıza suyun girebileceği neredeyse tüm alanlarda bitümlü su yalıtım örtüleri kullanılmaktadır:
• Otoparklar ile yüksek gerilmelerin söz konusu olduğu otoyollar, raylı sistemle taşımacılık yapılan yollar, köprü ve viyadük gibi yapılar,
• Suyun yapı dışında birikebileceği veya suyun basabileceği seviyenin altındaki dış duvarlar,
• Toprak ile temas eden duvarlar, temeller ve zemine oturan döşemeler,
• Su deposu, suni gölet ve havuz gibi yapılar,
•Balkonlar, teras ve eğimli çatılar,
•İstinat duvarları, beton kanaletler,
• Banyo, tuvalet ve lavabolar bitümlü membranların kullanıldığı alanlara örnek olarak verilebilir.
Kaynaklar 1- Birlik Çatı. Membran Nedir? Nerelerde Kullanılır? (2019, 17 Ocak). Erişim Tarihi: 09.06.2020. www.birlikcati.com.tr 2- BİTÜDER. Bitümlü Örtüler Rehberi. (Ty). Erişim Tarihi: 11.06.2020. www. bituder.org 3- Chen J. Bitumen. (2018, 20 Mayıs). Erişim Tarihi: 09.05.2020. www.investopedia.com 4- Curley R. Bitumen. (2017, 19 Aralık). Erişim Tarihi: 09.06.2020. www.britannica.com/science/bitumen 5- Hanania J., Jenden J., Stenhous K., Afework B., Donev J., Bitumen. (2018, 25 Haziran). Erişim Tarihi: 09.06.2020. www.energyeducation.ca 6- Humbarahane. Bitümlü Membran Su Yalıtım Malzemesi ile Temel Bohçalaması. (2016, 15 Kasım). Erişim Tarihi: 11.06.2020. www.humbarahane.com 7- McNally T. Polymer Modified Bitumen. (2011). Erişim Tarihi: 09.06.2020. www.sciencedirect.com/topics/chemistry/bitumen 8- Mirolco. BITUMEN. (Ty). Erişim Tarihi: 09.06.2020. www.mirolco.com 9- Patel C., Desai R., Gundaliya P. J., Bitumen Modified With Styrene Butadiene Styrene thermoplastic For Roofing Application. (Ty). Erişim Tarihi: 11.06.2020. www.engineeringcivil.com 10- Soprema United Kingdom. Types Of Bitumen: SBS vs APP. (Ty). Erişim Tarihi: 11.06.2020. www.soprema.co.uk 11- Tradesman. SBS vs. APP – What’s The Difference? (Ty). Erişim Tarihi: 11.06.2020. www.tradesmanroofing.com 12- Wikipedia. Babil. (2007). Erişim Tarihi: 09.06.2020. tr.wikipedia.org/wiki/ Babil
Öznur Kurt
Ürün ve Hizmet Geliştirme Uzmanı
Aleph Trade
