Poliamidler, organik makromoleküllerden oluşan termoplastik sentetiklerdir. Polimerlerin monomer birimleri, polikondensasyon veya polimerizasyon reaksiyonu ile bağlanır. Amid grupları poliamidler için karakteristiktir.
Amid Grubu
Poliamidler çeşitli gruplara sınıflandırılır. Bunlar:
Alifatik Poliamidler
Poliamid Tip AA-BB: Dallanmamış diaminler ve dikarboksilik asitler (örneğin PA 6.6)
Poliamid Tip AB: X-amino asitler veya bunların laktamları (örneğin PA 6)
Aromatik Poliamidler
Monomerlerin yapısı daha karmaşıktır. Ortak özellikleri bir benzen halkasına sahip olmalarıdır.
Poli-m-fenilen izoftalamid AR (örneğin: Nomex®, Conex ®)
Poli-p-fenilen tereftalamid AR (örneğin: Kevlar®, Twaron ®)
Poliamidlerin Kullanım Alanları
• Giyim,
• Dış giyim,
• Çoraplar,
• İç çamaşırı,
• Mayo,
• Spor kıyafeti,
• Ev tekstil (otomotiv sektörü),
• Döşemelik için astar,
• Halılar,
• Teknik tekstil ürünleri,
• Şemsiye ve yağmurluk kumaşları,
• Kemer ve halatlar,
• Paraşüt kumaşları,
• Fermuarlar,
• Kaplamalar/laminatlar için destek malzemeleri.
Ön Fikseleme
Ham poliamid ürünlerin termofikse işlemi çok önemlidir ve boyutsal stabilizasyonu sağlar. Termofikse sayesinde sonraki işlemlerde elastan içeren poliamid örme kumaşlarda kıvrılma ve boyut değişimi gibi problemler azalmaktadır. Boyama işlemi sırasında oluşan aşağıdaki problemler engellenir.
• Kırık izleri,
• Levent boyamadaki Moiree efekti,
• Sararma eğilimi.
Uygulama Örneği
Tuboset Dap ile Ön Fikseleme
Köpürme eğilimi az, yüzey aktif antioksidanının uygulanması-Tuboset Dap elyafı sararmadan ve oksidatif hasarlardan korur. Isı koruması aynı zamanda poliamid elyaflarında iyi bir boyama garanti eder.
Ayrıca Tuboset Dap’ın deterjan etkisi çok yüksektir ve eğer malzeme fikseden sonra yıkandıysa, genel apreleri ve silikon içeren apreleri uzaklaştırır. Termofikseleme işlemi tedarikçinin tavsiyesine göre yapılmalıdır. Elastan içeren elyaf karışımlarının termofikse sıcaklığı 195°C’nin üzerinde olmamalıdır.
Reçete Önerisi:
Ham PA veya PA/EL karışımlarında uygulama:
10–30 g/l TUBOSET DAP ile emdirme Pick up: 50–%70 Emdirme sıcaklığı: 20–30°C Poliamid ve poliamid karışımlarının kurutma ve termofikse işleminden sonra kontinü veya diskontinü yıkamalar ve son olarak 1 kez soğuk durulama yapılır.
Ham Poliamid Örme Kumaşın Termofiksesi
Egalizatörler
Günümüz piyasası poliamidden üretilen tekstil ürünlerinden yüksek kalite beklemektedir. CHT, bu beklentileri egalizatörleri yardımıyla büyük ölçüde karşılamaktadır.
Sarabid Ipd ve Sarabid Ipf, asit ve metal kompleksi boyalarıyla birlikte amino grup içeren elyaf ürünleri boyamak için egaliz maddeleridir. Sarabid Ipd ve Sarabid Ipf, poliamid boyamada uygulanır.
Ayrıca yün ve ipek boyamada da uygulanabilirler. Her iki ürün, poliamid boyamadaki tüm boyama prosedürleri için genel kullanıma sahip güvenilir egaliz maddeleridir. Sarabid Ipd ve Sarabid Ipf takım oyuncuları gibidir ve optimal bir yüzey düzgünlüğü sağlar.
Sarabid Ipd yüksek etkili, az köpüren boya afiniteli bir egaliz maddesi olup, boyamanın tüm aşaması boyunca boyanın düzgün çekimini ve migrasyon fazında boyaların düzenli dağılımını destekler. Boyaların kombine edilebilirliği artırılmış ve dolayısıyla tekrarlanabilirlik geliştirilmiştir.
Yaş haslıklarını ve ışık haslığını olumsuz olarak etkilemez. Boyama zamanı ve/veya boyama sıcaklıkları ürünün yüksek egalize özelliği ve düzgün boya çekimi özelliğinden dolayı değişebilir. Ürün enerji verimliliğine büyük katkıda bulunur.
Sarabid Ipf sadece elyafa afiniteye sahip egaliz maddesi olup çizgi problemi oluşabilecek poliamidleri boyamak için kullanılır, malzemelerdeki afinite farklılıklarını mükemmel şekilde örter. Sarabid Ipf ısıtma süresince boyaların homojen bir şekilde çekimini sağlar ve düzgünlüğünü artırır.
Bu ürün aynı zamanda poliamid yün karışımlarının boyanması sırasında mükemmel bir şekilde poliamidi rezerve eder.
Sarabid Ipm, düşük köpürme özelliğine sahip, poliamid boyamalar için çok işlevli bir egaliz maddesidir. Ürün hem poliamid elyafına hem de boyaya karşı afiniteye sahiptir. Boyama sırasında boya dağılımını tamamen kontrol eder ve çizgili boyanabilecek ürünlerde dahi yüksek egalize özelliği gösterir.
Sarabid Ipm, ürüne özgü özelliklerinden dolayı fason boyahanelerde ya da sıklıkla değişen PA kalitesinde uygulamalar için uygundur.
Sarabid Ipd – Boya Afinitesine Sahiptir
Sarabid Ipd ile Yüzey Düzgünlüğünün Geliştirilmesi Migrasyon Testi Örneği: Sarabid Ipd ile en iyi egaliz sonuçları elde edilir. Boyalı ve boyasız malzeme (elyaf tipi 3).
30 dakika boyunca 98°C, pH 5’te 1:1 oranında muamele edilir. Boyanmış ve boyanmamış elyaftaki boya migrasyon gücü görsel olarak değerlendirilir.
Afinite farklılığı örneği, Sarabid Ipd çok iyi bir egaliz etkisine sahiptir ve asit ve metal kompleks boyalarının kombine edilebilirliği üzerinde pozitif bir etkiye sahiptir.Kombine boyalarda, Sarabid Ipd ayrı ayrı boya bileşenlerinin çekim özelliğini dengeler.
Sarabid Ipd Düzgün Boyama Özelliğini Geliştirir
Boya çekimi test örneği: Sarabid Ipd, kombine boyalarda, ayrı ayrı bileşenlerin çekim özelliğini dengeler,ısıtma boyunca boyaların absorblama gücünü kontrol eder ve migrasyon fazında boyaların eşit dağılımını sağlar.
Bu testte fikseleme sıcaklığına kadar (98°C) farklı sıcaklıklarda 10 dakika süreyle boyamalar yapılır. Kumaşlar içinden çıkartılır. Kalan flottelere yeni beyaz kumaşlar ilave edilerek 98°C’de 30 dakika işleme tabii tutulur.
Sarabid Ipf Çizgi Oluşumuna Karşı
Boya öncesi anyonik egaliz maddeleri poliamid elyafına bağlanır. Sarabid Ipf’nin ilk tercih olmasının nedeni çizgi oluşturmamasıdır. Sarabid Ipf, malzemeye bağlı olan yapısal farklılıkları çok iyi kapatır, böylece yüzey düzgünlüğü iyi olan boyamalar elde edilir.
Özellikle, haslık nedeniyle, poliamidin 1:2 metal kompleksi boyalarıyla boyandığı durumlarda, Sarabid Ipf uygulaması önerilmektedir.
Boyalar, malzemeden dolayı yapısal farklılıkların çoğunu belli eder ve bu nedenle çizgili boyamalar meydana gelir. Sarabid Ipf uygulaması ile bu farklılıklar büyük ölçüde önlenmiş olur ve düzgün yüzeyli boyamalar elde edilir.
Kırık Önleyici Malzemeler
Kırık önleyici malzemeler boyama makinası ve kumaş tipine göre boyamanın daha düzgün olmasına yardımcı olur. Kırık oluşumu aşağıdaki sebeplerden kaynaklanabilir:
• Malzemede şişme farkları,
• Yüksek hız ile boya çözeltisinin ısıtılması,
• Yüksek hız ile boya çözeltisinin soğutulması,
• Başlangıç sıcaklığının düşük olması,
• Sıcak boşaltma ve soğuk su ile doldurma,
• Çok yüksek mekanik etki,
• Makinelerin aşırı yüklenmesi,
• Yetersiz fikseleme.
Çoğu durumda poliamid boyamada Biavin Bpa veya Biavin Pcv uygulanır. Biavin Pcv’nin ayrıca disperge etme özelliği vardır. Ürün aynı zamanda ramözlerdeki ön fikseleme için de uygundur.
Asit Donörler
Asit donör, poliamid boyamada boyamanın uygun şartlarda olmasını sağlar ve egalize işlemine yardımcı olur.
Meropan Ef 200
Klasik konvansiyonel asit donör Meropan Ef 200, boyama işleminin ısıtma ve kaynama fazı sırasında ortama yavaş yavaş nüfuz eder.Ortama salınan asit, pH değerini asitliğe doğru artırır ve boyanın elyafa çekimi gittikçe artar.
Bu pH kontrolü, düzgün boyama sonuçlarını elde etmek için en iyi koşulları sağlar. Daha düzgün bir boyama elde etmek için poliamid boya banyosunda uygun bir egaliz maddesinin (örneğin, Sarabid Ipd, Sarabid Ipm, Sarabid Ipf) kullanılması önerilir.
Meropan Ls
Meropan Ls, çok kritik PA nitelikleri için bir problem çözücüdür. Meropan Ls’nin en önemli avantajı, yüksek sıcaklıklarda yavaş ayrışma ve asit salınımıdır. Böylece Meropan Ls yüksek sıcaklıklarda (HT dozajı 98- 106°C’de) eklenebilir.
Bu yöntem kullanılarak kritik poliamid kaliteleri başlangıçta daha yüksek bir pH değerinde başlatılır. Isıtma sırasındaki Meropan Ls uygulaması ile pH sürekli olarak düşürülür.
Ard İşlemlerle Poliamid Haslığının Geliştirilmesi
Çoğu durumda poliamid ve poliamid/elastan elyaf karışımlarının boyanmasında ve yaş haslıkların artırılması için ard işlem uygulanmalıdır. Boyalar anyonik fikse malzemeleri (Rewin Kf, Rewin Knr, Pafix No1, ...) ile iyonik etkileşim yoluyla sabitlenir.
Poliamid elyaf ve bunla rın asit ve metal kompleksli karışım boyalarının yaş haslık özellikleri uygun bir ard işlem ile geliştirilebilir.
Anyonik ard işlem malzemeleri genellikle 70-80°C’de taze bir banyoda ve 20-30 dakika içinde pH 4-4.5’te boyama sonrası çektirme prosedürüyle uygulanır. Poliamid elyafların ve karışımlarının ard işlemi için tek bir malzeme yoktur. Talebe ve elyaf karışımına göre en uygun fiksatör seçilmelidir.
Pafix No1
Parlak Poliamid Boyamalar için Maksimum Performans Pafix No1 yüksek kalitede bir ürün olup, çevreye dost yenilikçi bir ard işlem malzemesidir. Pafix No1 ile parlak floresan renklerde dahi iyi haslık değerleri elde edilir. Pafix No1 özellikle sık yıkanan spor kıyafetler ve fonksiyonel kıyafetler için uygundur.
• Maksimum proses güvenliği.
• Floresanlı parlak PA boyaların yanı sıra standart tonlar için çok yönlü fiksatör.
• Tüm doz ünitelerinde dozajlanabilir.
• Çektirme ve kontinü proseslerde uygundur. (Dar bant PA boyamalar)
• Üstün haslık seviyesi: Yıkama, terleme, su ve deniz suyu haslıklarını geliştirir.
• Işık haslığını etkilemez.
• Kumaş tuşesini değiştirmez.
• Renk tonu üzerinde sararma eğilimi göstermez. Bu nedenle pastel tonlar ve parlak renkler için idealdir.
• Termostabil: Termo fikseleme veya buharlama proseslerine etkisi yoktur.
• Çevre ile uyumlu.
• Fenol içermez ve formaldehit içermez.
• Bluesign® onaylı.
• Zdhc Mrsl şartlarını yerine getirir.
Ersel Yılmaz / Grup Müdürü Kasar ve Boyama / CHT Tekstil Kimya
