Kokunun Gücü ve Koku Aileleri

“Parfüm laboratuvarda yapılan sanattır ve her sanatta olduğu gibi, parfümün de kendi dili vardır. ”

Parfüm, kültürel ve duyusal bir zirveye doğru yol alırken bazen diğer evrenlerden ödünç de alabilen geniş, anlamsal bir alana sahiptir. Bir ressamın tuvalindeki renklere fırçası ile anlam yüklemesinde olduğu gibi parfüm de kendi manzarasını tasarlar. Bunu yaparken son derece hoşgörülü ve bilinen tüm ezberlerden bağımsızdır. Öyle ki, günlük hayatında asla bir araya gelmeyeceği malzemeleri bile titizlikle inceler ve onun içinden işine yarayabilecek özü ustalıkla ayırmaya çalışır. İlkel notaların doğadan ödünç alınması, bugün koku ailelerinin sınıflandırılmasını oluşturan büyük sınıfları koruyacaktır. Kimi zaman sınırları zorlayan bu gruplar, dağılımları etkinleştirerek parfümlerin resmi olarak kabul görebileceği, denetlenebileceği bir sınıflandırmayı, nispeten mümkün kılar. Bölünmüş ve alt bölümlere ayrılmış olan bu koku aileleri, bazen daha önce sınıflandırılamaz yeni kompozisyonların niteliklerini kazanmak için birbirlerini örter ve birbiriyle örtüşürler. Tüm gezegendeki materyalleri kullanabilen hatta diğer evrenlerden ödünç alabilen bu sanat alanını sınıflandırmak hiç kolay değildir. Ama yine de bu sınıflandırmalar kendi içinde belli birtakım aşamalardan geçmiş ve bugün ki sistematiğe ulaşabilmiştir.

Koku Ailelerinin Tarihçesi Kokuların Renk ve Özelliklerine Göre Sınıflandırılması:

1. Beyaz (Çiçekler) 2. Sarı 3. Yeşil 4. Güllü 5. Baharatlı 6. Aldehit Bilim insanları çevrelerindeki şeylerin, fonksiyonlarına, kimyasal yapısına veya ilgi diğer özelliklerine uygun bir şekilde tasnif edilmesinden hoşlanırlar. Sınıflanma, daima bir öğrenme aracı olup, yaşadığımız dünyaya belli bir düzen getirmenin de yoludur. Koku evreninde, parfüm hakkında bilgi sahibi olmaya istekli olan kişiler sıklıkla bahsedilen ve atıfta bulunulan “parfüm aileleri” gibi kategorilere rastlarlar. Kabaca modern ve geleneksel olarak yapılan bir sınıflandırmanın yanı sıra çiçeklerin rengine göre bir sınıflandırma yapmak da mümkündür. Özellikle çiçek kokuları hem tüketici cazibelerini hem de esin kaynağı oldukları çiçekler üzerindeki hatırlatıcı güçlerini (her zaman gerçek içerikler değil)temel alırlar. Bu sebeple, çiçek grameri, yalnızca yıldız oldukları parfümlerin daha iyi anlaşılması için yararlı değildir. Aynı zamanda, inceliklerini keşfetmek isteyen, yeni başlayan parfümörler için de güçlü bir öğreticidir. Klasik bilimden esinlenen parfüm, yorumlama, ayrıştırma ve kendi terminolojisinin oluşabilmesi için çok sayıda veriye sahiptir. Koku terminolojisi tıpkı, periyodik tablo gibi konu ile ilgili teorisyenlerce geliştirilmiş bir organizasyon biçimidir.

En popüler referanslardan biri “beyaz çiçek kokuları” grubudur.

• Renk kodlaması kolaydır: Beyaz çiçekler, tüberoz (sümbülteber), portakal çiçeği ve yasemin gibi beyaz çiçek kokularından oluşur. • Ortaklık, beyaz çiçeklerin paylaştığı bir madde üstünden yapılmaktadır ve bu maddenin adı: İndol olup, beyaz bir kristalin maddesidir. Bazı çiçekler diğerlerinden daha fazla indoliktir. İndol Turunç çiçeğinde daha az varken, sümbülteberde mentolün yanı sıra çok net bir indol kokusu vardır. Roudnitska; bütün hoş kokulu malzemeleri iki temel gurup olarak sınıflandırır ve onları “balsamik”,”aromatik” olarak ayırır. Roudnitska, güçlü kokulu çiçeklerin çoğunu kendine has bir gruba ayırmayı tercih eder: 1. Gül, 2. Menekşe, 3. Yasemin ve 4. Portakal Çiçeği. Ancak bu kategorilerde bazı ilginç çakışmalar da vardır. Nergis; turuncu çiçeklere yakındır. Tuberose yani sümbülteber de yasemin sınıfına dâhildir. Bazı çiçekler “yeşil kokulu”; karanfil gibi bazı çiçeklerin de onları baharatlı kılan bir bileşenleri vardır. Aslında, 20. yüzyılın ilk yarısından itibaren klasik karanfil kokuları düzenli olarak karanfiller üzerine, öjenol ve gülün bir kombinasyonu üzerine inşa edilmiştir.

Çiçek Özleri Kaç Alt Gruba Ayrılır?

Gardenya, beyaz çiçekli olmasına ve hem yasemin hem de tuberoz ile fasetleri paylaşmasına rağmen, bazı sistematiklerde “meyve” olarak sınıflandırılır. Çünkü bu sınıflandırmalar, çiçek özlerinin moleküler yapısında paylaştığı ortak bileşenler üzerine kuruludur; 1. Pembe çiçekler (Gül, Şakayık, Siklamen Ve Lale Dâhil), 2. Beyaz çiçekler (Yasemin, Tüberoz, Hanımeli ve Nergis) 3. Sarıçiçekler (Frezya, Osmanthus, Azalea ve İris- ve Boronia Ve Tagetes / Marigold), 4. Baharatlı çiçekler (Karanfil, Zambak, Petunya, Orkide Ve Ylang Ylang) 5. Anason çiçekleri (mimoza ve leylak bulunur.) Bu sistemde “yeşil çiçekler” yoktur, bu nedenle sümbül pembe çiçekler altında sınıflandırılır. Sarı Çiçekler; bu gurup için koku örnekleriyle analitik bir açıklama bulabilirsiniz Burada söylemek yeterli, karotenoidlerin varlığı ve bozulmasıdır (çiçeklerin ve birçok meyvelerin -flamingo veya karides gibi hayvanlarda olduğu gibi) iyononların sızmasına neden olur. İononlar, parfümeride menekşe ve iris notalarını oluşturmak için rutin olarak kullanılan, çok sevilen, güzel moleküllerdir. Beta-ionon sarıçiçekler için kod adıdır. Fakat iononlar da maskeleyici bir madde olarak kullanılır, bu nedenle alfa-izometil ionon ile karşılaşmak nadir değildir (Kokulu ürünlerden oluşan bir parfüm şişesi içinde). İononlar laboratuvarda soluktan standart sarıya kadar bir renk skalası içinde uzanır; bu nedenle taksonominin koku malzemeleri ile birlikte botanik anlamda çiçek temsilcileri ile ilgisi olabilir. Yeşil çiçekler çiçeklerin renkleri ne olursa olsun, aromanın hissi bahar yeşillik, genç tomurcuklar ve çırpılmış yaprakları hatırlatır, çünkü onları anımsamak beklenenden daha kolaydır. Daha yeşil bir renkle baharın geleceğini referans alarak bize aktarılan zihinsel birliktelik yaratır. Görsel belirteç, bu nedenle, bir bütün koku sınıfını güçlü bir şekilde simgelemek için geldi. “Yeşil” evrensel olarak “devam”, “serbest gitmek”, “daha”, “daha hızlı”, anlamına geldiğinden zihinsel olarak onları aşırılaştırmak kolaydır. Baharatlı çiçekler kendiliğinden açıklayıcı görünmektedir ancak mutlaka gerekli değildir. Anasonlu çiçekler, baharatlı, anasonlu kokusudur (kokulu pastalar ve aperitifleri ile ünlüdür). Parfüm sınıflandırmasında “baharatlı çiçekler” le ilgili her şeyin daha kolay anlaşılabilmesi için öjenol veya isoeugenol varlığından bahsetmek gerekir.

Karanfil ve zambak bu grubun en önemli çiçeklerdir.

  Değerli zambak kokuları buna örnek olarak verilebilir (eterik ve çok zarif ). Mimoza ve cassie kokuları kesinlikle uyumsuzdur. Leylak kokularını düzgün yapmak zordur. Çünkü hem aldehidik bir bileşene hem çiçek yumuşaklığına ve aynı zamanda baharatlı ve meyveli bir nüansa sahiptirler. Piyasadaki çoğu lila kokusu kendine özgü bir tuval temizleyicisine sahiptir. Bu, çiçek referansının ilham kaynağı olarak düşünüldüğünden sonra geldiği bir durumdur; Soyutlama ve yaratıcı güçler, doğayı, yalnızca şişenin sürdüğü sürece o kısa sürenin emniyet altına almasını sağlayacak bir formda aktarmaya çalışmaktan uzun bir yol kat etmiştir.

Victor Hugo’nun da dediği gibi koku dünyaya ayak basarken cennette yürüdüğünüze inandırır sizi. Fakat tabii ki size bunu yaptıran şey her koku kombinasyonunda mümkün olmayacaktır. Bir resmin perspektifi, bir müziğin ahengi kadar uyumlu olmalıdır moleküllerin dansı. Ancak o zaman bir duyu, sizi dipsiz bir kuyudan çekebilir ve yeryüzünden göğe erdirebilir. Öyleyse bir parfümü yapabilmek, onun içeriğini elde etmek ve kusursuz bir koku çorbası yapabilmek nasıl gerçekleşebilir?

Önceleri cenaze törenlerinde, Tanrı ritüellerinde kullanılan parfüm daha sonraları medeniyet simgesi halini almıştır. İnsanların daha iyi kokuyu istemesi, her zaman en iyiyi istemesi üzerine birçok koku molekülü keşfedilmiş, birçok yöntem geliştirilmiştir. İlk olarak parfümler koku uyumlarına göre “Parfüm Ailelerine ayrılmıştır. Bu olayı kategorize eden ilk isimlendirme yapmıştır.

Aristoteles kokuları 6 farklı gruba ayırmıştır.

Bunlar: 1. Tatlı, 2. Ekşi, 3. Keskin, 4. Yağlı, 5. Acı, 6. Pis. Yıllar geçtikçe keşfedilen koku moleküllerinin bazılarının Aristoteles’in kategorize ettiği gruba dâhil olamayacağı anlaşılınca 1900’lerde Fransız parfümcüler daha geniş ve tam kapsamlı bir parfüm ailesi kategorize ettiler.

Bunlar:

1. Tek Çiçek, 2. Çiçek Buket, 3. Turunçgiller Ve Meyve, 4. Amber, 5. Ağaç, 6. Deri, 7. Fouge(Eğrelti), 8. Şipre.

Zamanla bu kategorilerin biraz modası geçmiştir ve yeni bir sınıflandırma yoluna gidilmiştir.

1. Çiçek, 2. Oryantal, 3. Meyve, 4. Yeşillik, 5. Amber/Ağaç, 6. Okyanus/Ozon.

Beş standart aile,

1. Çiçekli, 2. Doğulu, 3. Odunsu, 4. Fougère ve 5. Taze. Eski dört aile daha “klasik” iken, ikincisi parfüm teknolojisindeki gelişmeler nedeniyle yeni, parlak ve temiz kokulu narenciye ve okyanus kokularından oluşuyordu.

Osmoz’a göre sekiz ana aile vardır:

1. Chypre, 2. Narenciye, 3. Çiçek ve 4. Doğu (dişil) ve 5. Aromatik, 6. Narenciye, 7. Doğu ve 8. Ağaçlı (eril). Bu kokulu ailelerin her biri daha sonra çeşitli alt ailelere bölünür

1. Kadın

Chypre- Boyalı, meyveli notalar da içerebilen, odunsu, yosunumsu, çiçekli bir anlaşmaya dayanıyor. Chypre parfümlerinin zengin ve kalan bir kokusu var. Coty’nin Chypre, 1917’de “chypre” nin şimdi klasik parfümlerin tamamı için genel bir adı olduğu kadar başarılı oldu. Bileşimler, meşe ağacı, ciste-labdanun, paçuli ve bergamot anlaşmalarına dayanmaktadır. Şipre notalarının zenginliği meyveli veya çiçekli notalar ile mükemmel bir şekilde harmanlanır. Bu aile, seçkin, anında fark edilebilen parfümlerden oluşur. Bu Ailenin Alt Grupları; Çiçek ve meyveli: Çiçekli- Örneğin müge olarak çiçek notaları, gül veya yasemin Şipre yapıya eklenir. Meyveli- Şipre anlaşması şeftali, mirabelle erik ve egzotik meyve gibi meyveli notalarla zenginleştirilir ve süslenir. Turunçgiller- Bu ailenin her parfümü, diğer portakal ağacı unsurlarının (portakal çiçekleri, küçük tohum veya neroli yağı) eklendiği, esas olarak bergamot, limon, portakal, mandalina ve greyfurt gibi narenciye kokularından oluşur. Çiçek veya hatta şıparet anlaşmaları bazen de mevcuttur. Parfümler, ilk “Eaux de Cologne” de dâhil olmak üzere tazeliği ve hafifliği ile karakterize edilir. Bu ailenin altındaki bir alt grup aromatiktir. Aromatik- Narenciye uyarlaması, kekik, biberiye, tarhun veya nane gibi aromatik notaların eklenmesiyle geliştirilir. Çiçek- Bu aile, görkemli buket düzenlemelerinden “soli flora” kompozisyonlarına kadar geniş bir yelpazede kreasyonlardan oluşur. Doğal kokusu ile çiçek notası, kadın parfümlerinde en çok kullanılanlardan biridir. Aldehit – Hayvan, toz veya hafif odunsu notalar çoğunlukla çiçek buketini zenginleştirir; bu ailenin altındaki gruplar, Aldehit, Su, Karanfil, Meyveli, Yeşil, Yasemin, Müge, Turuncu Tüberoza, Gül Menekşe ve Ağaçlı Misk’tir. En iyi not, aldehitler ve hesperidinin birleşmesidir. Karanfil- “Şairinlerin çiçeği” olarak bilinen karanfil kokusuda parfümerlerde bulunur. Zengin ve uyumlu, oriyantal parfümlerin geliştirilmesinde çok önemli bir rol oynar. Yeşil- Yeşil notalar çiçek buketine daha keskin bir tazelik katabilir. Galbanum, bu tür parfümlerin yanı sıra taze kesilmiş çimleri uyandıran kombinasyonların tipik bir bileşenidir. Meyveli- 1995 yılından bu yana, parfüm dünyasında yeni meyveli notalar çiçeği renkleniyor. Çiçek vücudu kolayca tanımlanabilir ve meyveli notalar açıktır. Bunların arasında kayısı, ahududu ve elma vardır. Yasemin- Yasemin “Çiçek” olarak da bilinir, çiçek üst notaları geliştirir. Parfümün karmaşık ve zarif bir yapıya kavuşmasına yardımcı olur. Müge- Başlangıcı vadinin zambak olduğu çiçek buketi, parfümüne baharın son notasını veren zamansız bir beyaz çiçek. Turuncu Tüberoz- 1948’de Fracas de Piguet ile birlikte tanıtılan bu alt aile, tüm itirazlarını sürdürmüştür. Benzersiz bir şehvetin orijinal kokularını içerir. Gül- Menekşe- Bu alt ailenin temel çiçek sözleşmesi gül ve menekşedir. Bu yaygın olarak kullanılan çiçek düeti daima büyük ilgi görmüştür. Ahşap- Misk- Her zaman çiçek sözleşmesine dayanan bu aile, geleneksel bir çiçek parfümüne kıyasla daha zengin ve daha çağdaş bir yapı kazandıran ilave odunsu ve veya misk kâğıdına sahip parfümler içerir. Oriental- “Kehribar” kokular olarak da bilinir- sıcaklığın eşsiz karışımı nedeniyle öne çıkıyor. Zenginliğini musk, vanilya ve kıymetli ağaçlar gibi efsanevi çiçekli ve baharatlı kokularla ilişkili akıcı maddelerden çıkarırlar.

Amber                                    Vanilya

  Piramidin her bir bölümünün kompozisyonunun tanımı, bu kokunun dayandığı kişinin karakterini keşfetmemizi sağlar. Temel olarak, kalp bölümündeki notaların bir kombinasyonu bundan sorumludur. Bu nedenle, ilk notalarda daha aromatik taşmaların olması, kokunun daha havadar, hacimli ve dinamik olması gereklidir. Ancak bu belirgin aromatik rüzgâr çok uzun sürmez. Üçgen şeklinde bölünmüş olan arazinin boyutları ilk sesi kalptir ve notaların süresini karakterize etmektedir. Ve tersine orta notada, örneğin zengin papatyalı bir koku parfümünü harika, duygusal, büyüleyici şekilde ve daha uzun bir süre anlatır.

Kalp tonların süresi parfüm bileşiminin gerçek sesini ve zamanını tanımlar ve yaklaşık olarak etkisi 4 saat sürer.

Bu aromalar genelde misk, amber, paçuli, sandal ağacı, vb. olabilir. Bu yüzden bir parfüm tasarımcısı onun karakterinin bütün olarak ele alır. Parfüm; bütün olarak bu üç katmanın size hissettirdiği tek bir çiçek, bir duygu ya da bir anıdan ibarettir. Ama bu sizin onu seçmeniz için sadece ön koşuldur. Sonrasında ise tıpkı giyinmekte olduğu gibi bu katmanların tek tek cildinize giydirilmesi ve size yakışması gerekir ki en önemli aşama budur. Bu tıpkı ne kadar güzel olursa olsun bir giysinin size yakışmaması gibidir. Tersi de mümkündür. Siz ne kadar güzel olursanız olun giysi size yakışmayabilir. Her kokunun incelenmesi, keşfedilmesi, cildinize takılmaya çalışılması, kendi öykünüzün yaratılması ve parfüm ile aranızda bir bağın oluşturulması gerekiyor.

Görüntünüzle, ruh halinizle ve konumunuzla örtüşen bir parfüm doğru bir parfüm demektir. Burada şunda bir açıklık getirmek gerekirse; tıpkı tek elbisemiz olmaması gibi değişik zamanlar ve durumlar için birden fazla kokumuz olabilir.

  Çoğu parfüm aileleri gruplanabilir: her aile baskın bir koku ile karakterize edilir. Burada yedi farklı ailenin özgün bir sınıflandırması: • Çiçekli notalar: Adından da anlaşılacağı üzere, genellikle hakim çiçek notalarına sahip parfümlerdir. Bunlar romantik ve narin parfümlerdir. • Aldehitler-çiçek notaları: Bu baskın bir çiçeği, aldehitlerin, sentez ürünlerinden gelen karakteristik bir başlangıç tazeliğiyle ilişkilendirir. • Yeşil notalar: İlk parfüm hasat edilmiş bir yaprakları andırıyor. Bu ailenin parfümleri taze, genç, hayat vericidir. • Chypress notaları: Adı hesperides (başta bergamot), çiçekler (yasemin, gül, ylang-ylang) ve meşe yosun ve kehribarın sıcak bir arka planının klasik bileşiminden gelir. Bunlar sıcak, şehvetli ve sofistike parfümlerdir. • Oryantal notalar: Kehribar ve vanilya dayanan güçlü parfümlerdir. • Narenciye notaları: Serinletici bir kolonya yaratmak için limon, mandalina, portakal ve bergamot gibi narenciye özleri içerir. • Deri notalar: Deri aroması üreten kuru nota temeli. Parfüm ve koku aileleri parfüm yapmanın temelini oluşturan bir konu olup, burada asıl olan koku bileşiğinin ait olduğu kimyasal ailedir. Prof. Dr. Nazan Apaydın Demir - Muğla Sıkı Koçman Üniversitesi / Fen Fakültesi / Kimya Bölümü - Kozmetik Ürünler Uygulama ve Araştırma Merkezi Kaynak: Demir, Apaydın, N; Parfüm (Laboratuvarda yapılan sanat) Kitap (Baskıda)