Karbon Yakalama Teknolojileri
Karbon salınımı, sera gazlarının atmosferde artması, artan çevre kirliliği, ormansızlaştırma sonucunda dünyamız ciddi bir iklim krizi içinde bulunuyor. İklim değişikliği sonucunda ortaya çıkan iklim krizi, mevsimlerin değişmesi, aşırı kuraklık, okyanus ve deniz suyu seviyelerinde yükselme, ekosistemin bozulması, buzulların erimesi, sıcaklık artışı, aşırı hava olayları ile kendini gösteriyor.
Dünya için büyük bir tehdit oluşturan bu durumla ilgili birkaç yıl içinde ciddi önlemler
alınmamasının ciddi sonuçlara yol açabileceği ve bu durumun canlı hayatı için büyük bir tehdit oluşturduğu bilim insanları tarafından belirtiliyor. Bu anlamda özellikle endüstride yapılacak değişimlerin etkilerinin büyük olacağı ve bu değişimler için çalışmalar, araştırmalar yapıldığı da bilim insanları tarafından paylaşılıyor.
Bilim insanlarının yaptığı çalışmalar sonucunda ise ortaya çıkan tabloya göre iklim krizinin olası sonuçlarından korunmamız için 2050 yılına kadar karbon emisyonunda net sıfıra ulaşmamız gerekiyor. Yani atmosfere saldığımız ve bertaraf ettiğimiz karbondioksit oranını 2050 yılına kadar eşitlemeliyiz. Paylaşılan “Küresel İklim Raporu” incelendiğinde görülmüştür ki sera gazlarının salınımı artıkça atmosferdeki sıcaklık da yükseliyor. Bu sebeple de geçtiğimiz 8 yıl, dünyanın en sıcak 8 yılı oldu.
Karbon salınımı üzerine çalışan bilim insanları ise karbon yakalama teknolojisini geliştirdi ve bu teknolojinin iklim değişikliği üzerine mücadelede önemli bir yer tutacağı düşünülüyor.
Karbon Yakalama Teknolojilerinin İşleyişi
Karbon yakalama deyince karşımıza iki çeşitte yöntem çıkıyor. Bunlardan ilki, doğal karbon yakalama yani biyolojik karbon yakalama. Bu orman, okyanus gibi doğal oluşumlar sayesinde karbondioksiti yakalamaya deniyor.
Diğeri ise yapay olarak karbon yakalama ve burada karşımıza teknolojiler çıkıyor. Yapay olarak karbon yakalama teknolojileri çoğunlukla fabrikalarda kullanılıyor ve endüstriyel tesis vb. yerlerde açığa çıkan karbondioksiti yakalamada bu teknolojilerden yararlanılıyor.
Karbon yakalama teknolojileri 1970’li yıllardan beri kullanılıyor fakat bu yıla kadar da birçok
gelişim gösteren bu teknolojiler o yıllara göre çok daha yararlı bir şekilde kullanılabiliyor.
Karbon yakalama teknolojisinin nasıl işlediğinden bahsetmek gerekirse bu teknoloji çoğunlukla enerji santrallerinde kullanılıyor. Buradaki sürece bakarsak karbon gazları gaz emilim kulesine gidiyor ve burada çözücü tarafından karbondioksit emiliyor. Sonra ise
çözücü madde serbest bırakılırken karbondioksit depolanıyor.
Daha ayrıntılı olarak aktarmak gerekirse ilk olarak karbondioksit diğer gazlardan ayrıştırılıyor ve devamında sıkıştırılarak boru hatları, karayolu taşımacılığı veya gemilerle depolama için bir sahaya taşınıyor. Sonunda ise kalıcı depolama için karbondioksit yerin
çok derinliklerindeki kaya oluşumlarına gönderiliyor ve bu kaya oluşumlarında depolanıyor.
Bu teknolojiler üç kategoride incelenebilir. Bunların ilki yanma sonrası yakalama sistemidir. Burada karbondioksiti yakalamak için bir çözücünün kullanılması gerekiyor ve üstte anlattığımız şekli ile karbondioksit kayalarda depolanıyor. Bu teknoloji, çoğunlukla fosil yakıtın yakılması sonucunda ortaya çıkan karbondioksiti yakalamak için kullanılıyor.
İkinci kategoride ise karbon; sentez geri yakılmadan önce yakalanıyor. Burada ise fiziksel veya kimyasal absorpsiyon yöntemi kullanılabiliyor ve bu yöntemle ayrıştırılarak depolanıyor. Son olarak ise birincil yakıt hava ile değil oksit ile yakılıyor. Bu durumda karbondioksiti yakalamak için daha farklı yöntemler kullanılması gerekiyor.
Temiz Enerji ve Karbon Yakalama Teknolojileri
Karbon yakalama teknolojileri ile ilgili bilim insanların görüşlerine baktığımızda; bir kısım bilim insanı bu teknolojilerin kullanımının yaygınlaştırılmasındansa temiz enerji kullanımının artırılması gerektiğini savunuyor. Bu görüşü savunan bilim insanlarından bazıları bu teknolojilerin kullanımının fosil yakıt kullanımını da artırdığını paylaşıyor.
Ama çoğunluk günümüzde fosil yakıtların kullanımının devam ettiğini ve bu teknolojilerin bu yakıtları kullanmaktan ötürü oluşan karbondioksiti yakalamada başarılı olduklarını belirtiyor.
Temiz enerji kullanımı muhakkak ki iklim krizini önlemek ve sürdürülebilirlik için oldukça önemli. Temiz enerji kullanımı artana kadar ise bu teknolojilerin kullanılması gerektiği BM Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli raporuyla da destekleniyor.
Karbon yakalama teknolojilerinin yararlı olduğunu savunan bazı bilim insanları; bazı ülkelerde temiz enerji kullanımına teşvik eden düzenlemeler olmadığını da vurguluyor. Bu noktada bu ülkelerdeki tesislerden yayılacak karbondioksitleri azaltmanın yolu bu teknolojilerden geçiyor.
Bir diğer konu ise yakalanan ve depolanan karbondioksitin nasıl değerlendirilebileceğidir. Bu noktada yapılan araştırmalar da bulunmaktadır. Örneğin bilim insanları CO2’in gıda ve yem hammaddesi, gübre, yakıtlar için hammadde, inşaatlarda hammadde olarak kullanılıp kullanılmayacağına ve kullanılırsa ne gibi sonuçlar doğuracağına dair çalışmalar yapmaktadır.
İklim krizi ile mücadele için hedeflerin belirlenmesi ve uluslararası toplantılarda aslında yıllardır kullanılan fakat teknoloji ile birlikte gelişen karbon yakalama sistemlerinden bahsedilmesiyle bu sistemler için teşvik programları da başlamıştır. Pahalı olan karbon
yakalama teknolojileri için birçok ülkede destek programları ve teşvikler yer almaktadır.
Sonuç
Karbon yakalama teknolojileri, fosil yakıtların halen kullanıldığı günümüzde atmosfere yayılan karbondioksit oranını düşürmede önemli bir rol oynayabilir. Bu noktada her ne kadar fosil yakıtların kullanımının azaltılması gerekse de, çoğu bilim insanının da belirttiği üzere temiz enerjiye geçiş bir süreç gerektirmektedir.
Bu süreçte de karbondioksit oranını düşük tutmak için ise bu teknolojilerden yararlanılabilir. Yani hem bu teknolojilerin kullanımı hem de temiz enerjiye geçiş süreci iklim krizi için oldukça önemlidir. Hala üzerine çalışmaların sürdüğü karbon yakalama teknolojilerinin, 2050 yılında karbon net sıfıra ulaşmada önemli bir yardımcı olacağı da düşünülmektedir.
Kaynakça:
Türkiye Çimento Sanayicileri Birliği (turkcimento.org.tr)
Karbon Yakalama ve Depolama Vaadleri ve Bunların Geçerliliği |
Heinrich Böll Stiftung | Niwêneriya Tirkiyeyê (boell.org)
İklim krizi: Karbon yakalama teknolojisi nedir ve dünyayı kurtarabilir
mi? - BBC News Türkçe
SOCAR Türkiye
Derleyen: Nilsu Kotil
