Türkiye genelinde son haftalarda art arda yaşanan gıda zehirlenmesi vakaları, özellikle toplu yemek tüketiminin arttığı kış aylarında toplumda ciddi bir tedirginlik yarattı. Çakmak Erdem Hastanesi’nden Uzm. Dyt. Ceren Turan, gıda güvenliğinin mevsim fark etmeksizin kritik önem taşıdığını belirterek, doğru saklama ve hazırlama tekniklerinin hayati rol oynadığını vurguladı.
Birçok kişi gıda zehirlenmesini yalnızca yaz aylarıyla ilişkilendirse de uzmanlara göre risk kışın tamamen ortadan kalkmıyor. Soğuk hava, “yiyecek geç bozulur” yanılgısıyla rehavete neden olurken, kapalı ortamlarda artan tüketim ve yanlış saklama davranışları tehlikeyi daha da büyütüyor.
“Kışın risk sıfırlanmıyor; sadece kaynağı değişiyor”
Turan, kış aylarına güvenmenin büyük bir hata olduğunu belirterek şunları söyledi:
“Yazın sıcaklık bakterilerin üremesini hızlandırıyor. Ancak kışın risk bitmiyor, yalnızca şekil değiştiriyor. Kapalı alanlarda toplu yemek tüketimi artıyor, büyük tencerelerde pişen yemekler yavaş soğuyor ve bu da zehirlenme vakalarının en önemli sebeplerinden birini oluşturuyor. Ayrıca norovirüs gibi viral enfeksiyonlar kışın daha yaygın.”
Özellikle pişirilmiş yemeklerin saatlerce tezgâhta bekletilmesi, görünmez tehlikenin temel kaynağı olarak gösteriliyor.
Kış aylarında riski artıran faktörler
Uzm. Dyt. Ceren Turan’a göre kışın gıda zehirlenmesi vakalarını tetikleyen başlıca unsurlar şunlar:
-Kapalı alanlarda toplu yemek tüketiminin artması
-Büyük porsiyonlarda hazırlanan yemeklerin yavaş soğuması
-Oda sıcaklığında bekletilen yiyeceklerde bakterilerin hızla çoğalması
-Hasta kişilerin yiyeceklere temas etme ihtimalinin yükselmesi
-Norovirüs gibi viral etkenlerin kışın yaygınlaşması
-Elektrik kesintileri veya soğuk zincirin bozulması
Turan, “Bakterilerin en hızlı çoğaldığı tehlikeli sıcaklık aralığı 5–60 °C’dir. Bu aralıkta kalan her yiyecek kısa sürede risk oluşturabilir” diyerek doğru saklama koşullarının önemine dikkat çekiyor.
Hangi yiyecekler daha riskli?
Kış aylarında tüketilen bazı yiyeceklerin daha fazla özen gerektirdiğini belirten Turan, özellikle şu ürünlerin risk taşıdığını aktardı:
-Sütlü tatlılar ve krema içeren ürünler
-Pilav, makarna gibi nişastalı yiyecekler
-Et, tavuk ve kıymalı yemekler
-Mayonezli salatalar
-Uzun süre açıkta kalan hazır ürünler
Turan, özellikle pilav ve makarnanın yanlış soğutulması durumunda Bacillus cereus bakterisinin hızla çoğalabildiğini, bu bakterinin ürettiği toksinin ise pişirerek yok edilemeyeceğini vurguladı.
Restoranlarda dikkat edilmesi gereken kritik noktalar
Dışarıda yemek yiyenler için ilk izlenimlerin oldukça önemli olduğunu belirten Turan, şu tavsiyelerde bulundu:
-Soğuk ürünlerin 5 °C’nin altında, sıcak yemeklerin 60 °C’nin üzerinde tutulması gerekir.
-Uzun süre açıkta bekleyen ve ılıklaşan sıcak yemekler ciddi risk taşır.
-Müşteri yoğunluğunun yüksek olduğu ve ürün sirkülasyonunun hızlı olduğu işletmeler daha güvenlidir.
Belirtiler neler? Hangi durumda hastaneye gidilmeli?
Gıda zehirlenmesi genellikle bulantı, kusma, ishal, karın ağrısı ve ateş ile kendini gösteriyor. Ancak bazı durumlarda acil tıbbi müdahale gerekebiliyor. Turan, özellikle şu durumlarda vakit kaybetmeden hastaneye başvurulması gerektiğini belirtiyor:
-Yüksek ateş
-Kanlı ishal
-Şiddetli kusma nedeniyle sıvı alamama
-Baş dönmesi
-İdrar miktarında belirgin azalma
Ayrıca toksin kaynaklı bazı zehirlenmelerin ciddi nörolojik bulgular verebileceğine dikkat çeken Turan:
“Bulanık görme, çift görme, kas güçsüzlüğü veya nefes darlığı gibi belirtilerde dakikalar bile kritik olabilir” uyarısında bulundu.
Kış aylarında güvenli beslenmek için 7 temel kural
Uzm. Dyt. Ceren Turan, riskleri azaltmak için şu temel adımların uygulanmasını öneriyor:
-Sıcak yiyecekleri sıcak, soğuk yiyecekleri soğuk tutun.
-Pilav ve nişastalı yiyecekleri hızlıca soğutarak 24–48 saat içinde tüketin.
-Artıkları en az 75 °C’ye ısıtarak tüketin; tekrar tekrar ısıtmayın.
-Çiğ ve pişmiş gıdaları ayırın, ayrı kesme tahtaları kullanın.
-Hazırlık öncesi ve sonrası mutlaka ellerinizi yıkayın.
-Pastörize olmayan süt ve süt ürünlerinden uzak durun.
-Şüpheli görünen yiyecekleri tadına bakarak test etmeyin; doğrudan atın.
“Zehirlenmelerin büyük kısmı doğru adımlarla önlenebilir”
Artan gıda zehirlenmesi haberlerinin kaygı yarattığını, ancak önlemlerin doğru uygulanması hâlinde vakaların büyük kısmının engellenebileceğini belirten Turan, hem evlerde hem de toplu tüketim alanlarında bilinçli davranışların kritik önem taşıdığını söyledi.
