KKDİK Yönetmeliği ve Klorlu Solventlerin KKDİK Kapsamında Değerlendirilmesi

21.05.2019

Ülkemizde 23 Haziran 2017 tarihinde resmi gazetede yayımlanmış, KKDİK mevzuatı, Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi,İzni ve Kısıtlanması anlamına gelmektedir[1]. KKDİK, 1 Haziran 2007 tarihinde Avrupa Birliği’nde yürürlüğe giren REACH tüzüğünün Türkiye’ye entegre edilmiş halidir.

REACH tüzüğünün oluşturulmasındaki ana amaçlar ise;

• İnsan sağlığının ve çevrenin kimyasalların getirebileceği risklerden korunması, • Kimyasal endüstrinin rekabet edebilirliğini artırmak, • Hayvanlar üzerinde yapılan testlerin sayısını azaltmak için maddelerin tehlikelerinin değerlendirilmesi ve alternatif yöntemlere teşvik etmektir [2]. REACH tüzüğü tüm kimyasal maddelere uygulanır. Sadece endüstriyel proseslerde değil günlük yaşamımızda, örneğin temizlik ürünlerinde, boyalarda ve aynı zamanda giysi, mobilya ve elektrikli ev aletleri gibi eşyalarda da uygulanır. REACH tüzüğünün önemli bir bölümü, üretici ve ithalatçı/ ihracatçıların malzemelerini kayıt altına aldırması ile ilgilidir. Kayıtlı sanayicilerin (üretici/ihracatçı/ithalatçı) yılda 1 ton ve üzerinde piyasaya sürdükleri maddelerin özellikleri hakkında bilgi toplamaları ve karşılaştırmalarını gerektirir. Bu bilgiler, bir maddenin ortaya çıkardığı risk ve zararın değerlendirilmesini ve kontrol edilmesini sağlar ve ayrıca bu bilgiler Helsinki’de bulunan Avrupa Kimyasallar Ajansı’na kaydettirilmelidir. Bu proseslerin ana özeti ise veri yoksa pazar da olmayacağıdır. Riskler yönetilemezse, yetkililer maddelerin kullanımını farklı şekillerde kısıtlayabilir. Uzun vadede en tehlikeli maddenin yerini daha az tehlikeli maddenin alması hedeflenir [3]. Tüm bu genel bilgiler ışığında ülkemizde de KKDİK’in yürürlüğe girmesi ile birlikte Türk Sanayisi için yeni bir sayfa açılmıştır. KKDİK Yönetmeliği Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yönetilmektedir. Üretici, ithalatçı ve ihracatçıları kapsayan eğitimlerle süreç entegrasyonu hızlandırılmaktadır. Kimyasalların değerlendirilmesi kimyasal değerlendirme uzmanlarınca yapılacaktır. Bu uzmanlık için belirlenmiş bir eğitim süreci ve sertifika süreci tasarlanmıştır. İmalatçı, ihracatçı ve ithalatçıların ürettikleri ve ithal ettikleri maddelerden kaynaklanan riskleri saptamaları ve kontrol edebilmeleri aşağıdaki ana maddeleri ve her birinin alt maddelerini araştırmalı, karşılaştırmalı ve değerlendirmelidir [4]. • Maddelerin Kimliği ve Fiziksel-Kimyasal Özellikleri. • İmalat ve Kullanımlar. • Sınıflandırma ve Etiketleme. • Çevresel Davranış Özellikleri. • İnsan Sağlığı Zararlılık Değerlendirilmesi. • Fizikokimyasal Zararlılık Değerlendirilmesi. • Çevresel Zararlılık Değerlendirilmesi. • PBT ve PvB Değerlendirilmesi. • Maruz Kalma Değerlendirilmesi. • Risk Karakterizasyonu.

Klorlu Solventlerin REACH Kapsamında Değerlendirilmesi

Klorlu solventler (metilenklorid, perkloretilen, trikloretilen, kloroform) birçok sektörde gerek hammadde gerek temizlik gerekse proses reaktifi olarak yoğunlukla kullanılmaktadır. Nispeten uygun maliyetleri ve işlem performansları sebebi ile yaygın olarak tercih edilmektedirler. Yanıcı – parlayıcı özellikleri olmaması en büyük avantajları arasındadır fakat klor içermeleri hem insan hem de çevre açısından ciddi önem teşkil etmektedirler. Avrupa’da REACH tüzüğü ile birlikte kansorejen sınıfta (1B grubu) trikloretilenin kullanımı 2016- Nisan itibari ile yasaklanmıştır. Yalnızca alternatifi bulunamayan asfalt testi gibi uygulamalarda kullanımına izin verilmiştir. Bu kısıtlama neticesinde pazarda trikloretilenin kullanıldığı proseslere uygun insan sağılığı ve çevreye daha az zararlı kimyasalların kullanımı zaruri hale gelmiştir. Ülkemizde KKDİK kapsamı ile birlikte klorlu solvent grubunda kısıtlamalar getirilmiştir. Tablo 1‘de klorlu solventlere dair yürürlükte olan ve gelecek süreçte yürürlüğe geçecek kısıtlamalar belirtilmiştir.

Tablo 1. KKDİK Kapsamında Klor İçeren Maddeler ile İlgili Kısıtlamalar • http://kimyasallar.csb.gov.tr/mevzuat

KKDİK ile birlikte boya temizleme sektöründe çok yoğun kullanımı olan diklorometan maddesi ile ilgili kullanıcı maruziyetinin yüksek olması nedeni ile bu sektörde kullanımı ile ilgili sınırlandırma ve yasak getirilmiştir. Tablo 2’de ilgili kısıtlama belirtilmiştir [5].

Tablo 2. Diklorometan için KKDİK Kısıtlaması / Table 2. Restriction of KKDIK for Dichloromethane • http://kimyasallar.csb.gov.tr/mevzuat

Sonuç olarak, KKDİK Yönetmeliği’nin esas amacı olan tehlikeli ürünlerin yerini daha az tehlikeli ürünlere bırakması üreticiden, tüketiciye, proseslere ve doğal çevreye fayda sağlamak içindir. Zararlı kimyasallar kaynaklı insan ve doğa felaketlerinin önüne geçilmeye çalışılmaktadır. Ayrıca sektörü yeni alternatifler üretmeye zorunlu kılan bir teşvik hareketidir.