Azerbaycan’ın Dış Ticaret Politikasında Petrolün ve Doğal Gazın Payı %90. Dış Ticaret Ortakları Arasında Türkiye 1. Sırada Yer Alıyor. İki Ülke Arasındaki Ticaret Hacmi ise 1,46 Milyar Dolara Ulaşan Rakamlarda.
Azerbaycan Güney Kafkasya’nın en büyük yüz ölçümüne sahip Avrasya ülkesidir. Özellikle yüzyıllar boyunca doğunun zenginliğini batıya taşıyan yollar üzerinde bulunan Azerbaycan kültürel açıdan eşsiz zenginliğe sahiptir.
Ülkenin doğusunda Hazar Denizi kuzeyinde Rusya, kuzeybatısında Gürcistan, batısında Ermenistan ve güneyinde İran ile komşudur. Gerek jeopolitik konumu gerekse doğal kaynaklarının zenginliği sayesinde dünya ekonomisindeki faaliyet alanı da oldukça kapsamlıdır.
1991 yılında ise bağımsızlığını kazanmasıyla beraber sahip olduğu zengin petrol yataklarını işletebilmiş ve diğer ülkelerdeki yatırımcıların ilgi odağı olmaya başlamıştır. Kimya sektörüne bağlı işletmeler tek ürün üretiminde bile oldukça yüksek enerji harcıyor.
Ülkenin kimya sanayisinin gelişiminin petrol ve doğal gaz yataklarına bağlı olduğunu düşünürsek 1991 yılından günümüze Azerbaycan’ın kimya sanayisinde de hızlı bir şekilde ilerlediğini açıkça görebiliriz.
Azerbaycan’da Sumgayıt şehrinde yaklaşık 1938’li yıllarda kimya fabrikalarının (özellikle sentetik- kauçuk) temelleri atılmaya başlamıştır.1945 yılını takip eden yıllarda bu bölgede ağır sanayi kolları gelişmeye başlamıştır. Sumgayıt şehrinde üretilen petrokimyasallar 1970’li yıllarda SSBC’nin pek çok yerine ihraç edilmiştir.
Günümüzde farklı markalara sahip ve yüksek kalitesi ile kimyevi ürünler üretmekte olan Azerbaycan, polietilen, propilen, propilen oksidi, propilenglikol, piroliz zifti, kaustik soda, klor ve teknik sültaf asidi gibi ürünler üretiyor.
Bu ürünlerini ihraç ettiği ülkeler arasında ise Polonya, Romanya, İran, Türkiye, Gürcistan, ABD, İngiltere, Almanya ve Rusya bulunuyor.
Doğal Kaynak Zengini Azerbaycan
Azerbaycan gelişmiş sanayisinin yanı sıra özellikle Hazar Denizi kıyısında bulunan Azeri Çırak Güneşli ve Şah Deniz sahaları ile dünyanın en büyük petrol ve doğal gaz rezervine ev sahipliği yapıyor.
Böylece büyük petrol ve doğal gaz rezervlerine sahip,hammadde yatakları ile dünyadaki sayılı ülkelerden biridir.Azerbaycan Devletine ait petrol şirketi olan Socar, ülke genelinde toplam petrol üretiminin %20’lik kısmını gerçekleştiriyor. Toplam petrol rezervi ise 3,3 milyon varile kadar ulaşıyor.
Önceki yıllara bakacak olursak; 2002 ve 2010 yıllarında petrol üretiminde düzenli bir artış yaşanmıştır. Günlük üretim 315 bin varilden 1 milyon varile çıkarılmış fakat 2010 yılından sonra yaşanan teknik problemler sebebiyle üretim 932 bin varile gerilemiştir.
Ülkedeki ağır sanayinin temelini petrol sanayisi ve petrokimyasallar oluşturuyor. Azerbaycan’ın ihraç ettiği ürünlerin büyük bir kısmını petrol ve petrol türevleri oluşturmaktadır. Özellikle petrol, petrol yağları, lpg, madeni yağlar, mineral yakıtlar,plastik ve plastik ürünleri bu çerçevede en çok ihraç edilen ürünlerdir.
Bunların yanı sıra, yan sanayinin temelleri de metalik madenler (demir, bakır, çinko, kurşun, alüminyum) tarafından sağlanıyor.Özellikle coğrafi konumu nedeniyle zengin yeraltı kaynaklarına sahip olan Azerbaycan, demir-çelik ve kimyasal hammaddelerin ihracatı konusunda dünya genelinde ilk sıralarda bulunuyor.
Türkiye’nin Azerbaycan’a ihraç ettiği ürünlere bakacak olursak, motorlu kara taşıtları, hava taşıtları ve aksamları ile mobilyalar belli başlı ürünler arasında yer alıyor.
Son yıllarda iki ülke arasında yapılan ticari anlaşmalar, iki ülke arasındaki ihracat ve ithalat oranını da olumlu yönden etkilemiştir. Azerbaycan’ın son 5 yıl içerisinde kazandığı ekonomik ivmeyi de ele alırsak, ihracat konusunda dünyada lider ülkeler arasında yer aldığını açıkça görebiliriz.
Dış Ticareti Petrol ve Doğal Gaz belirliyor
Dış ticaret politikasının en temel unsuru enerji olan Azerbaycan’da doğal gaz ve petrol ihracatı %90’lık paya sahiptir. %80’lik pay ise ithalatta bulunuyor. 2016 yılından bir değerlendirme yapıldığında ihracat 9,1 milyar dolar, ithalat ise 8,5 milyar dolar olurken dış ticaret hacmi ise 18 milyar dolar civarı olmuştur.
Azerbaycan’ın dış ticaret ortakları arasında Türkiye 1. Sırada yer alıyor. 2016 yılında Türkiye ve Azerbaycan arasındaki ticaret hacmi 1,46 milyar dolara yükselirken Türkiye ile yapılan ticaret ise Azerbaycan’ın dış ticaretinin %12,88’lik kısmını oluşturdu.
Türkiye’nin Azerbaycan’daki yatırımları yaklaşık 9 milyar dolar gibi ciddi bir rakamdır. 2600’den fazla Türk şirketi burada telekomünikasyon, bankacılık, ulaştırma, gıda ticareti, inşaat malzemesi ve tekstil sektöründe yaklaşık 25 bini aşkın kişiye iş olanağı sağlıyor.
Ülkemizde ise Azerbaycan sermayesine ait yaklaşık 1771 şirket faaliyet gösteriyor ve Azerbaycan’ın yatırımları 4 milyar doları aşmış durumda.
Son dönemlerde ülkedeki politik istikrar ve hızlı büyüme yabancı sermayelerin Azerbaycan’da uzun soluklu yatırım yapmasının yolunu açıyor.
Azerbaycan’da yatırımcıların kar ve hukuklarının korunması, mülkiyetin dokunulmaz oluşu ve yerli- yabancı iş adamlarına aynı imkanların sağlanmasıyla beraber yatırım ve ekonomik alanda hukuki bir zemin oluşturulmuştur.
Türkiye ile Azerbaycan günümüze dek Bakü-Tiflis- Ceyhan (BTC) petrol ve Bakü-Tiflis-Erzurum (BTE) doğalgaz boru hatları ile Bakü-Tiflis-Kars (BTK) demiryolu gibi iki ülke açısından önemli projelere ve ortaklılara imza atmıştır. Ekonomik alanda imza atılan 23 belge ile iki ülkenin ilişkileri de pekişmiştir.
Afganistan-Türkmenistan-Azerbaycan-Gürcistan- Türkiye Transit Taşımacılık Projesi ile (Lapis Lazuli) Afganistan- Türkmenistan-Hazar Denizi-Azerbaycan ve Gürcistan arasında Karadeniz üzerinden ya da Bakü-Tiflis-Kars demiryolu üzerinden Boğaz köprüleri ve Avrasya Tüneli kullanılarak Avrupa’ya kadar uzanan transit koridorun
sağlanması hedeflenmektedir.
Azerbaycan’ın dış ticaret ortakları arasında Türkiye 1. Sırada yer alıyor. 2016 yılında Türkiye ve Azerbaycan arasındaki ticaret hacmi 1,46 milyar dolara yükselirken Türkiye ile yapılan ticaret ise Azerbaycan’ın dış ticaretinin %12,88’lik kısmını oluşturdu.
1991 yılında bağımsızlığını ilan eden Azerbaycan Cumhuriyetini ilk tanıyan devlet Türkiye olmuştur. Diplomatik ilişkiler ise 1992 yılından günümüze kadar güçlü bir bağ ile korunmaya devam ediyor. Türkiye ve Azerbaycan ilişkileri stratejik ve çok boyutludur.
2010 yılında var olan ilişkilerin daha da güçlü konuma gelmesi amacıyla Yüksek Düzeyli Stratejik İş birliği Konseyi (YDSK) oluşturulmuştur.
2010 yılından günümüze dek 5 defa gerçekleşen konsey, son olarak 2016 yılının mart ayında Türkiye ev sahipliğinde gerçekleşmiştir. Bu konseyle hedeflenen bölgesel ve küresel olarak iş birliğini güçlendirmek ve sürekliliğini sağlamaktır.
Azerbaycan ile yapılan Türkiye-Azerbaycan- Gürcistan,Türkiye- Azerbaycan- İran ve Türkiye-Azerbaycan- Türkmenistan toplantıları sayesinde bu bölgelerin barışı ve refahı adına pek çok önemli girişimde bulunulmaktadır.
Sanayi Gelişirken Çevre Bilinci Göz Ardı Edilmiyor
Doğal kaynaklar açısından zenginliği ve gelişen sanayisi ile Azerbaycan’da çevreyi korumaya yönelik pek çok önlem alınıyor. Azerbaycan’ın çevre koruma politikası aslında bağımsızlığını ilan ettiği zamana dayanır.
Bu konuyla ilgili pek çok sözleşmeye imza atmıştır. Ve halen gerekli sorumlulukları çevre bilinciyle yerine getirmek politikalarının önemli parçalarından biridir.
23 Mayıs 2001 tarihinde Azerbaycan Cumhurbaşkanı tarafından tesis edilen Azerbaycan Çevre ve Tabii Servetler Bakanlığı, yeraltı-yerüstü zenginliklerin korunması ve devamı, su, enerji kaynakları, bitki örtüsü ve havanın korunması adına devlet politikası yürütmektedir. Bu hedef doğrultusunda devletin çevreyi korumak için ayırdığı bütçe de iki katına çıkmıştır.
Geride bıraktığımız 10 yıl içerisinde Azerbaycan ekolojik döngünün korunması için yüksek bütçeler harcayarak projeler uygulamıştır. 2003 yılında gerçekleştirilmiş olan ‘’Ekolojik Açıdan Dayanıklı Sosyo-Ekonomik Gelişime Dair’’ ve ‘’Ormanların Onarılması ve Artırılmasına Dair’’ ulusal programlar onaylanmış ve de uygulanmıştır İlerleyen tarihlerde ise devlet politikası olarak benimsenen çevreyi koruma faktörü devam etmiştir.
Hazırlayan: Çağla Köksal
Kaynaklar
[1] http://www.azerbaijans.com/content_1614_tr.html
[2] https://tr.wikipedia.org/wiki/Azerbaycan#Tarih.C3.A7e
[3] http://sedatreisturan.blogcu.com/azerbaycan-az-rbaycan/2423797
[4] http://www.enerjigunlugu.net/icerik/4544/azerbaycan-turkiye-iliskilerindeenerjinin-rolu.html
[5] http://politikaakademisi.org/tag/baku-tiflis-erzurum-dogal-gaz-boru-hatti/
[6] http://www.ekonomi.gov.tr/portal/faces/blog/newsDetail?news
[7] http://www.mfa.gov.tr/azerbaycan-ekonomisi.tr.mfa
[8] http://www.aljazeera.com.tr/ulke-profili/ulke-profili-azerbaycan
[9] http://www.tuik.gov.tr/PreTabloArama.do?metod=search&araType=vt
