SENTETİK KOKULAR

12.02.2019

Son yıllarda giderek yaşamımıza daha çok giren sentetik koku ve parfümler hakkında daha çok şey bilmemiz gereklidir. Çünkü bu sentetik kokuların sağlığımızı olumsuz şekilde etkilediğine dair ciddi kuşkular vardır. Sentetik kokuların kullanım alanı sadece parfümler ile sınırlı olmayıp; ev temizlik ürünlerinden, çamaşır temizlik ürünlerine, kırtasiye ürünlerinden, plastiklere, ilaçlara ve hatta yiyeceklerimize/içeceklerimize kadar uzanan çok geniş bir yelpazede bulunan 5.000`den fazla koku verici sentetik madde hayatımızın tamamına egemendir.

Kokuların Olası Zararlı Etkileri

Modern dünya, özellikle de kentli yüzeyde yaşayan insanlar hiç farkında olmadıkları yoğun bir koku baskısı altındadır. Öyle ki; deterjanımızdan oda spreyine, girdiğimiz her mekânda değişen kokuların uyumsuz armonisine ve dahası ne olduğunu bile bilmediğimiz bir yığın sentetik kimyasal molekülün bedenimiz ve aklımız üzerindeki yönlendirici etkisine karşı tamamen korumasız durumdayız. Farkında bile olmadığımız tamamen biz hedefli bir çeşit saldırıdan habersiz ve savunmasızız.

Neden mi?

Kokular vücudumuza solunum, ağız ya da deri yoluyla girerek başta akciğerlerimiz olmak üzere deri, burun, göz ve beynimizi etkilerler. Son yıllarda farkında olmadan maruz kaldığımız bu sentetik kokular daha fazla tartışılmaya ve olası etkileri hastalıklar ile ilişkilendirilmeye başlanmıştır. Bu tartışmalar 21. yüzyılda doğaya dönüş sürecini başlatan insanlar için özellikle önemli olup doğal aromaların değerini ve buna bağlı olarak da üretimini tetiklemiştir. Koku endüstriyel olarak da çok önemli bir sektör olup, parfümler insanlara “şehvetli”, “baştan çıkarıcı”, “lüks” ve “canlandırıcı” gibi kelimelerle ilişkilendirilip çekici hale getirilir. Ancak, aslında şişenin içinde olanı keşfettiğinizde parfüm bu romantizmin bir kısmı zaten kaybedilmiştir. Çoğu, cilt problemleri, hormon metabolizmasının bozulması ve kanser dâhil bir dizi ciddi sağlık probleminin nedeni sentetik kimyasalların bir kokteyli görünümündedir. Dikkat etmemiz gereken en kötü katkı maddeleri arasında çözücü ve fiksatif dietil ftalat (DEP) ve sentetik ‘misk’ olarak bilinen sahte parfümler bulunur. Hem DEP hem de türev monoetil ftalat (MEP) göğüs kanseri ve sperm DNA hasarıyla bağlantılıdır ve parfüm kullananların idrarında MEP düzeyinin iki katından fazla olduğu bulunmuştur.

Östrojenik etkilere sahip olan sentetik miskler meme kanseri ile de ilişkilidir ve diğer toksik kimyasalların etkilerini daha da kötüleştirebilecek eylemlere sahiptir.

Kokuların çoğu solunum sistemi için tahriş edici özelliği olan uçucu organik bileşiklerdir ve astımlı hastalarda öksürük, hırıltılı solunum ve nefes darlığına neden olduğu eskiden beri bilinmektedir. Bazı kokular burun tıkanıklığı, sinüzit, öksürük, boğaz ağrısı ve göğüste sıkışma hissi de oluşturabilir. Kalp, dolaşım ve beynin elektrik aktivitesi üzerine de etkileri olduğunu ortaya koyulmuştur. Bunlar baş ağrısı, yoğunlaşma bozukluğu, yorgunluk, uyuşukluk gibi şikâyetlerdir. Kokuların en çok etkilediği organ derimizdir. Kaşıntı, kabartı, egzama bunların başlıcalarıdır. Kokular gözlerde sulanma, kaşıntı ve kızarmalara yol açabilir. Araştırmalar deriden emilen kokuların daha sonra parçalanarak ve başka bileşiklere dönüşerek de etkili olabileceklerini göstermektedir. Aroma molekülleri olarak bilinen diğerleri, benzersiz bir kokuya sahip yeni moleküllerdir. Son zamanlara kadar “merhem” ve “parfüm” kaynakları doğal ve zararsızdı ama artık çoğu sentetiktir. Çiçekler, ahşaplar, sakızlar, reçineler, baharatlar ve yağlar natureldi. Ama günümüzde, çoğu koku tamamen veya kısmen kimyasal olarak sentezlenmiştir. Modern insan, doğal kokuların taklitçiliğini yapmak, yeni kokular uyandırmak ve bu ürünlerin ulaştığı yerleri ve kalan kapasitelerini genişletmek için etkileyici bir kabiliyete sahiptir. Ancak, bu çabalardan bazıları, biyolojik etkileri büyük ölçüde test edilmemiş olan daha fazla kimyasallar çevremizi kuşatmaktadır.

Aroma Bileşiği

Birçok modern parfüm sentezlenmiş odorantlar içerir. Sentetikler, doğada bulunmayan kokular sağlayabilir. Örneğin, sentetik orijinli bir bileşik olan Calone, çağdaş parfümlerde yaygın olarak kullanılan taze bir ozonlu metalik deniz kokusu verir. Sentetik aromatlar genellikle doğal kaynaklardan kolaylıkla elde edilemeyen bileşiklerin alternatif bir kaynağı olarak kullanılırlar. Örneğin, linalol ve kumarin terpenlerden ucuz bir şekilde sentezlenebilen doğal olarak oluşan bileşiklerdir. Orkide kokuları (tipik olarak salisilatlar) doğrudan doğruya bitkinin kendisinden değil, çeşitli orkidelerde bulunan kokulu bileşiklerle uyuşmak üzere sentetik olarak elde edilir. Sentetik aromatiklerin en yaygın kullanılan sınıflarından biri bugüne kadar beyaz misklerdir. Bu malzemeler orta notalara nötr bir arka plan olarak ticari parfümlerin her biçiminde bulunur. Bu maskeler çamaşır deterjanlarına yıkanmış giysilerin kalıcı bir “temiz” kokusu vermek için büyük miktarlarda eklenir. Dünyanın sentetik aromatiklerinin çoğunluğu nispeten az sayıda şirket tarafından üretilmektedir.

Nadir Kokular: En Güzel Doğal Kokular

Parfümlerin tümü kötü değildir. Artan sayıda alternatif marka saf esansiyel yağlar, bitki özleri ve çiçek suları gibi organik, doğal organik maddelerle üretilen koku aralıklarını geliştirmiştir ve doğal parfüm pazarı her geçen gün daha da büyümektedir. Ancak, ‘doğal’ her zaman herkes için tamamen güvenli anlamına gelmez. Örneğin, saf uçucu yağlar doğal parfüm yapıcıları tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır ancak bazılarında alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Özetle; kokuların dünyası hem çok önemli hem de çok özen gösterilmesi gereken bir alandır. Mümkün olduğunca doğal kaynaklı kokuları seçmeye çalışmak da sağlığımız açısından çok önemlidir.