Proseslerde Pompa Seçim Adımları için Sisdoz’dan Öneriler
Endüstriyel proseslerde ve arıtma uygulamalarında her türlü akışkanın transferi, dozajı ve sirkülasyonu için kullanılan farklı teknolojilere sahip birçok pompa çeşidi mevcuttur.
Prosesin ve akışkanın karakteristik özelliklerine göre doğru pompayı seçmek ve kullanmak, işletme maliyetlerini olumlu yönde etkilemektedir.
Pompa yatırımının doğru yapılması, sorunsuz ve problemsiz üretim gerçekleşmesini sağlamakta, enerji maliyetlerini optimize etmekte ve servis, bakım ve yedek parça için harcanan zaman ve maliyetleri düşürmektedir.
Sisdoz A.Ş., bu amaçla portföyündeki ekipmanlar, satış sonrası hizmetleri ve operasyonel destekleri ile aşağıdaki prosedürleri yerine getirmektedir.
Pompa Ne için Talep Edilmektedir?
Pompalar hayatımızın her alanında kullanılabildiği için öncelikle pompa gereksiniminin neden olduğuna karar verilmesi gerekmektedir. Transfer, dozaj, sirkülasyon, basınçlandırma gibi seçeneklerden hangisi amacımıza yönelik ise işin en başından seçim kriterlerini daraltmış ve doğruya yönelmiş oluruz.
Örneğin bir kimyasal dozajı söz konusu ise dozaj pompası alternatiflerine, tanklar,
depolar vs. arası transfer söz konusu ise muhtelif transfer pompaları alternatiflerine, sabit ya da mobil kullanım söz konusu ise buna göre pompa türlerine yönelerek seçim için doğru noktadan başlamış oluruz.
Akışkan Özellikleri Belirlenmelidir
Doğru pompa yatırımı yapabilmek için transfer edilecek akışkanın özellikleri tespit edilmelidir. Bu parametreler yoğunluk (gr/cm3), vizkozite (cP), pH, kimyasal ise yüzdesel
konsantrasyon oranı, katı parçacık içeriyorsa yüzdesel olarak içeriği ve parçacık boyutu ile sıcaklık değeridir.
Belirlenen bu parametrelere göre Kimyasal Dayanım referans tablolarından akışkan ile temas edecek pompa komponentlerinin uygunluğu kontrol edilecektir.
Proses Değerleri Ortaya Çıkarılmalıdır
Pompanın kullanılacağı noktada emiş ve basma şartları yatırımımızın doğru yapılması için gereklidir. Tesiste kullanılacak noktada akışkan pompaya cazibe ile geliyor mu ya da emiş yapılması gerekiyor mu sorusu basma hattı detaylarının ve pompa türünün belirlenmesi için önemlidir.
Eğer emiş yapılması gerekecekse pompanın kuruda (boşta) çalışmasını önlemek için ilave aksesuarlar planlanabilir. Pompanın çıkış hattı için de ilgili şartlar ortaya konulmalıdır. Eğer önceden kurulu bir borulama söz konusu ise performans değerleri bu kuruluma göre hesaplanmalıdır.
Performans Değerleri Nedir?
İşletmede pompanın kullanılacağı akışkan için ihtiyaçlar nedir belirlenmelidir. Kapasitemiz m3/saat, lt/dk gibi değerler ile ilerde olabilecek ihtiyaçlar da düşünülerek ortaya konulmalı, bunun yanında pompa çıkışındaki basınç bar, mbar, metre gibi değerler ile belirlenmelidir.
Eğer basınç değeri ortaya konulamıyorsa mevcut ya da kurulacak borulama hatları ya da çaplarından yola çıkılarak akışkan özellikleri de ortaya konularak hesaplama yapılmalıdır.
Eğer cazibe ya da basınç ile yükleme söz konusu değilse pompanın emiş hattında da basınç değerlerini gözden geçirmek gerekecektir.
Pompanın Çalışma Periyodu
Bu kriter doğru pompa yatırımı yapılması için önemlidir. Eğer 7 gün – 24 saat esasına göre çalışacak bir pompa arıyorsak, ağır hizmet tipi proses pompasından bahsediyoruz demektir. Ama günün ya da haftanın belirli zamanlarında kısa bir zaman dilimi için çalışacak bir ürün
gereksinimimiz varsa daha farklı ve ekonomik alternatifler değerlendirilebilir.
Örneğin peristaltik pompa seçiminde sürekli çalışma söz konusuysa 10-15 devir/dakika gibi hızda seçim yapabiliyorken, 2 saat çalışıp 1 saat durarak çalışma söz konusu ise 50-60 devir/dk, günde sadece 1-2 saat gibi bir süre çalışılacaksa 90-100 devir/dk hızlarda seçim yapılabilir.
Güç Alternatifleri
Pompalar elektrik, basınçlı hava, hidrolik basınç, dizel motor ya da araç şaftından güç alarak çalıştırılabilir. Tesiste bulunan alternatifler ya da mobil bir pompa kullanılacaksa mevcut imkanlar değerlendirilerek en doğru tahrik alternatifi seçilmelidir.
Seçilen bu alternatif motor için gücün belirlenmesi de öncelikle pompa karakteristik
eğrilerinden olacak, sonrasında akışkan ve hat özellikleri de dikkate alınacaktır.
Kontrol Alternatifleri
Kullanılacak pompa sabit performans değerlerinde mi çalışacak yoksa proses değerlerine göre kapasite ayarı söz konusu olacak mı konusu da karar verilmesi gereken bir kriterdir.
Eğer kapasite değişimleri söz konusu olacaksa bu işlem manuel olarak elle ya da harici bir sinyalle otomasyon sisteminden mi yapılacak konusu değerlendirilmeli, pompa kontrol mekanizmasının, tahrik motoruna akuple ya da harici kaynaklarla yapılması konusunda dizayn gerçekleştirilmelidir.
Aksesuar Seçimi Önemlidir
Proses şartlarına ve pompaların türlerine göre hem pompa üzerinde, hem de emiş ve basma hatlarında kullanılabilecek birçok aksesuar ve güvenlik donanımı seçeneği
mevcuttur. Bu seçeneklerin hepsini her zaman kullanmak gerekli değildir ama bazı alternatifler, hayat kurtarabilecek şekilde önem arz edebilirler.
Örneğin pompanın boşta çalışması gibi bir durum söz konusu ise kuruda çalışma önleme sistemi, eğer basma hattında yüksek basınç oluşma riski varsa yüksek basınç önleme sistemi ya da basınç tahliye sistemi, eğer stabil bir akış isteniyor ama seçilen pompa türü pulsasyonlu bir model ise pulsasyon damperi kullanılmalıdır.
Tesisatta Olmazsa Olmazlar
Kurulan pompa sistemimizde gerektiğinde sorunsuz bakım yapılabilmesi ve müdahale edilebilmesi açısından emiş ve basma hatlarına mutlaka kesici vanalar tesis edilmelidir.
Uzun boru hatları söz konusu olacaksa her durumda titreşim önleyici kompansatör ya da esnek bağlantı kullanılması önemlidir.
Ayrıca sistem performansının izlenmesi için emiş ve basma hatlarında basınç göstergeleri
ya da sensörleri kullanılması herhangi bir olumsuz durumda gözlem yapılıp müdahale edilebilmesini sağlar. Pompanın monte edileceği yerde ise mutlaka bakım için uygun alan planlanmalıdır.
İhtiyaç Duyulan Uluslararası Normlar
Standart uygulamalarda seçilen pompalar için herhangi bir sertifikasyona gereksinim duyulmazken bazı sektörlerdeki uygulamalarda ortamın ya da akışkanın özellikleri gereği ATEX normları ve Ex-Proof özellikleri aranır.
Bu gereksinim patlayıcı ve parlayıcı akışkan uygulamaları için olmazsa olmazdır. Gıda, kozmetik ve ilaç sektörlerinde ise hijyenik standartlar gereği uluslararası sertifikalar olan
3A Sanitary ve FDA sertifikaları gerekmekte, ilgili pompaların bu normları sağlayacak şekilde üretilmesi ve sertifikalandırılması gerekmektedir.
Temin Edilecek Firma
Hayatımızda var olan tüm ürünlerde olduğu gibi tesisimiz için kullanılacak pompa için de seçim ve alımda en önemli hususlardan birisi de tedarikçi firmadır.
Proses şartlarının belirlenmesinden pompanın seçimine, temin edildikten sonra devreye alınmasına, kullanım esnasında ve sonrasında oluşacak yedek parça ve servis ihtiyaçlarına
yanıt verebilecek, mühendislik hizmetleri sunabilecek bir ekiple çalışabilmek önemlidir.
Yatırımın doğru yapılması ve uzun ömürlü olması için bahsedilen tüm kriterlerin
yanında tedarikçi firma seçimi de çok önemli olup konu
titizlikle değerlendirilmelidir.
Kadir Fakioğlu
Endüstri Bölümü Satış Yöneticisi
Sisdoz A.Ş.
