Laboratuvar Testleri için Dikkat Edilmesi Gereken Konular
Toz ya da yaş boya ile kaplanmış ürünlerde laboratuvar testlerinden sonra görülen başarısızlıkların ana sebepleri nelerdir?
Ülkemizde birçok farklı sektör için, çok sayıda farklı
boya kaplı ürünler üretilmektedir. Özellikle üreticilerin korozyon performansını artırmak için hali hazırda kullandıkları en büyük
enstrüman ise, boyalardır. Bilindiği üzere boyalar, ürünün kullanım yeri, amacı, parçaların ebatı vb gibi faktörler neticesinde, ya yaş ya da toz olarak metal parçalar üzerine uygulanmaktadır.
Akredite bir test laboratuvarı olarak, test sonuçlarına bağlı olarak söylememiz gerekirse, boya üreticileri son 10 yıl içerisinde yapılan Ar-Ge çalışmaları neticesinde istenen özelliklere (korozyon, UV dayanım, mekanik etkilere dayanım vb) haiz iç (indoor) ya da dış (outdoor) boyaları çok iyi bir şekilde üretilebilmekte ve tüm ilgili sektörlere başarıyla hizmet vermektedir.
Boyayı konuşmaya başladığımızda, benim tabirimle onun kardeşi olan yüzey hazırlama işlemlerinden bahsetmezsek, bu büyük bir hata olur. Unutulmaması gereken en önemli
nokta, yüzey işlem ne kadar başarılı olursa, boya performansının da o kadar başarılı olacağıdır.
Test sonuç performansları bu iki kardeş uygulamanın doğru şekilde yapılıp yapılmadığı ile direkt olarak alakalıdır. Yüzey işlem hazırlığı, bilindiği üzere, tüm dünyada en yaygın olarak iki metot kullanılarak, yani mekanik yüzey hazırlama (kumlama, zımparalama vb) veya kimyasal yüzey hazırlama prosesleri kullanılarak ile yapılmaktadır.
Gerek kumlama ürünleri ve gerekse de yüzey işlem kimyasalları üreten-satan firmalar, boya sektöründeki gelişmelere paralel olarak yaptıkları çalışmalar ile boyaya çok uygun yüzeyler elde etmek için, performansları çok daha yüksek yüzey hazırlama kimyasalları üretmeyi başarmışlardır.
Bu yeni kimyasal ürünlerle zaman ve ekonomik tasarruf sağlanarak boya öncesi gerekli olan
boya tutucu yüzeylerin elde edilmesi mümkün olmaktadır. Yazıyı baştan bu noktaya kadar okuduğumuzda üretici şunu düşünebilir, kendini ispat etmiş boyalar ve benzer şekilde
yüzey işlem kimyasalları var olduğuna göre, ürünün doğal yaşam koşullarında geçireceği süreç ile ilgili bilgi veren laboratuvar ortamlarında gerçekleştirilen hızlandırılmış korozyon, mekanik ya da çevresel dayanım testlerinde bu ürünlerin her zaman başarılı sonuçlar vermesi beklenmelidir.
Teorik olarak bu düşünce doğru olsa bile, gerçek her zaman maalesef bu şekilde olmamaktadır. Peki bu durumun temel sebepleri nelerdir?
Elbette bunun birçok sebebi olabilir, ancak sorunun çok büyük oranda boya öncesi metallerin yüzey hazırlama proseslerinde yapılan hatalar olduğunu söylemek mümkündür.
Unutulmamalıdır ki, yüzey hazırlamanın en büyük avantajı, boyanın tutunabileceği alanların homojen şekilde oluşturularak metal-boya tutunma performansının arttırılması, dolayısıyla korozyon ortamlarına karşı dayanıklılığın sağlanmasıdır.
Diğer yandan arzu edilen, ürünün yaşam ömrü içerisinde meydana gelen fiziksel deformasyonlar (çizik, darbe, sürtünme vb) ile açılan boya yüzeyinden korozyonun ilerlemesine mani olmaktır. Kısacası yüzey hazırlama prosesleri korozyon performansını doğrudan etkilemektedir.
Üreticilerin tesislerinde yaptığım denetimlerdeki gözlemlerimle, yapılan temel hataları aşağıda maddelerde özetleyebilirim:
a- Mekanik kumlamanın pas, kabuk kaldırma, aşındırma dışında yağ alma da yaptığına dair yanlış bilgiler,
b- Metal yüzeyine uygun kumlama materyallerinin seçilmemesi,
c- Mekanik kumlama sonrası yapılmayan yıkama temizlikleri sonrası yüzeyde kalan toz, kir vb. yabancı maddeler,
d- Kimyasal proseslerde uygun yağ alma şartlarına uyulmamasından dolayı yüzeyde kalan yağ, gres vb. gibi istenmeyen kirlilikler,
e- Durulama sularının istenilen zaman diliminde değiştirilmemesi,
f- Pas alma banyolarında etkin temizlik yapılamaması sonucu yüzeyde kalan pas kalıntıları,
g-Fosfat, kromat, nano seramik banyolarında istenen kalitede yüzeylerin sağlanmaması ve bunun kontrollerinin olmaması,
h-Boya öncesi final durulama suyunun kalite düşüklüğünden dolayı yüzeyde kalan elementlerin oluşturduğu kirlilikler (Ca, Mg, K, Cl, Fl vb.)
ı-Korozyon performansını arttırdığı net olarak bilinen pasivasyon işlemlerinin yapılmaması ya da uygun şartlarda yapılmaması,
i- Boya öncesi gereken nötr yüzeylerin (pH: 5-8) oluşturulmaması, j- Boya öncesi kurumanın tam sağlanmaması,
k- Genel olarak kimyasal proseslerde yapılması zorunlu olan rutin kontrollerin yapılmaması,
l- Kimyasal proseslerde sağlanması gereken sıcaklığın sağlanmaması,
m- Yüzey hazırlama sonrası bekleme süresinin uzun tutularak yüzey kalitesinin düşürülmesi.
Yukarıdaki maddelerde göreceğiniz üzere, her ne yol izlenirse izlensin, her adım mutlaka etkin şekilde kontrol edilmeli, gereken kontroller sağlanmalı ve kayıt altına alınmalıdır.
Burada kimyasal üreticilerinin sağladığı teknik dokümanlar mutlaka takip edilmeli, istenen konsantrasyon / zaman / sıcaklık değerlerine tam olarak uyulduğuna dikkat edilmelidir.
Görüleceği üzere mekanik ya da kimyasal hazırlama işlemleri, son derece dikkat edilmesi gereken ve tersi durumda birçok hataların ortaya çıkmasına neden olabilecek bir süreçtir. Bu sürecin doğru olarak gerçekleştirmemesi, boyalı bitmiş ürün üzerinde yaşam ömrünü kısaltıcı ve kaliteyi düşürücü birçok problemin çıkmasına öncülük edecektir.
Yüzey hazırlamanın doğru yapıldığını var saydığımızda, elbette bundan sonra inceleme altına alınması gereken prosesler, boya üniteleri oluyor. Ve bu proseslerde de bazı temel hataların yapıldığını görüyoruz.
Bunları sıralamak gerekirse;
a- İstenen film kalınlığının sağlanmaması, yüksek ya da düşük film kaplama,
b- İstenen kürlenme sıcaklığının veya zamanın kürlendirme fırınlarında homojen olarak sağlanmaması,
c- Kürlendirme fırınlarında zamanla oluşan kirliklerin temizlenmemesi sonucu parça yüzeylerine yapışması,
d- Elektrostatik sistemlerde kullanılan askı sistemlerinde kalan boya artıkları nedeniyle istenen statikliğin elde edilmemesi ya da kullanılan boya tabanca arızaları,
e- Amaca uygun olmayan yanlış boya seçimi,
f- Girintili, çıkıntılı parçalarda her yüzeye boyanın ulaşmaması, yanlış boya prosesi seçimi,
g- Boyahanelerde gereken temizliğin, gereken sürelerde yapılmaması, zeminde bulunan safsızlıkların boya öncesi havalanarak parça üzerine yapışması,
h- Konveyör hatlarda kullanılan yağ-gres gibi yağlayıcı unsurların parçalara sirayeti,
i- Kullanıcıların silikon vb. yapılar ile uğraştıktan sonra bunları boyahane içine taşıması.
Görüleceği üzere boya üniteleri de birçok riski barındıran yerlerdir, bu ortamlar mutlaka sıkı bir şekilde kontrol edilerek her veri kayıt altına alınmalıdır. Bu yazdıklarımızdan çok daha fazla problem kaynağı da mevcuttur.
O nedenle kaliteli ürün elde etmek, ancak tüm proseslere şüpheyle yaklaşarak, her işlemin kontrol edilmesi, kayıt altına alınması sayesinde sağlanabilir. Burada öncelik, tesiste bir ön
kalite kontrol laboratuvarının kurulması ve yetkin personeller eşliğinde gereken ilk testlerin bu laboratuvarda yapılarak ürünlerin piyasaya çıkmadan önce üreticiler tarafından
onaylanmasıdır.
Şüpheli durumlarda ise akreditasyona sahip laboratuvarlar ile koordinasyon sağlanarak
yapılacak eşlenik testler ile sonuçların netleştirilmesi gerekmektedir.
Unutulmaması gereken en önemli konu sağlamış olduğunuz kalitenin sürdürülebilir olmasıdır. Bizler Metaltek Teknoloji Laboratuvarı olarak tüm paydaşlarımıza gerek verdiğimiz laboratuvar içi eğitimler ya da firmaların isteklerine göre kurumlarında yaptığımız eğitimler, test hizmetleri, denetimler ve bu denetimler sonrası bir ön kalite kontrol laboratuvarı kurulması için yaptığımız öneriler ile yardımcı olmaya devam ediyoruz.
Üretimine başladığımız ve 2023 yılında üretimimizi arttırmayı hedeflediğimiz bazı test cihazlarını (Tuzlu Sis Testi Cihazı, Neme Dayanım Test Cihazı, Taş Fırlatma Test Cihazı, Water Jetting Test Cihazı vb) ve isteğe bağlı diğer cihazları, çok daha uygun fiyatlarla
ülkemizdeki üreticilerimize tedarik etmeye devam edeceğimizi bildirmekten de mutluluk duyarız.
Tuncay Katırcı
Kimya Mühendisi
Genel Müdür
Metaltek Teknoloji Laboratuvarı
