Özet
Genel atık düzenlemelerinin ötesinde, kullanım ömrü sona ermiş
PV panel atıklarını yönetmek için özel olarak çeşitli yaklaşımlar geliştirilmiştir. Bu sayı dizimizde, panel atık yönetiminin finansal ilkelerinin yanı sıra etkinleştirilen çerçeve başlıkları özetlenmektedir.
WEEE Direktifi Hedefleri
WEEE Yönergesi, Tablo 1’de özetlenen toplama ve geri kazanım hedeflerine yönelik kademeli yaklaşımı izler. Toplama hedefleri, 2016’da “piyasaya sürülen” ekipmanın %45’inden (kütle olarak) 2018 itibariyle üretilen atıkların yüzdesi “piyasaya sürülen” ekipmanın %65’ine veya 85’e artmıştır.
Geri kazanım hedefleri aynı zaman diliminde %75 geri kazanım %65 geri dönüşümden
%85 geri kazanım %80 geri dönüşüme yükselmiştir. Geri kazanım, genel akıştan belirli bir malzeme akışının veya fraksiyonunun ıslahına yol açan fiziksel işlem olarak anlaşılmalıdır.
Öte yandan geri dönüşüm, geri kazanılan akımın işleme ve yeniden kullanım için hazırlanması bağlamında anlaşılmalıdır. E-atık geri kazanım kotaları, PV paneller gibi özel ekipman için minimum işleme gereksinimlerini ve teknik işleme standartlarını ve spesifikasyonlarını detaylandıran ayrı bir avrupa komisyonu tarafından 2008 yılında yayımlanan ayrı bir direktifte belirtilmiştir. Bu iki yönlü yaklaşım, “yüksek değerli geri dönüşüm” süreçlerinin uygulanmasını sağlar.
Avrupa Komisyonu ayrıca, PV panelleri için bireysel toplama ve geri dönüşüm hedefleri belirleyen metodolojileri daha da geliştirmeyi taahhüt etmiştir. Nadir bulunan veya yüksek gömülü enerjiye sahip olan ve ayrıca potansiyel olarak zararlı maddeler içeren malzemelerin geri kazanımını Avrupa Birliği Komisyonunun 2013 yılındaki direktifine göre dikkate alınacaktır.
Gelecekteki WEEE Yönergesi revizyonları, bunların kullanılabilir hale geldikçe daha da maliyet etkin, yüksek kaliteli ve yüksek verimli geri kazanım ve geri dönüşüm süreçleri
gerektirebilir. ‘Dönüşüm’ yoluyla meydana gelebilecek toplumsal maddi kayıpları en aza indireceklerdir.
‘Dönüşüm’ terimi, ikincil bir hammaddenin yeni amaçlar için kullanılmasıyla (örneğin, sokak inşaatı için dolgu olarak kırık silikon hurdası gibi yüksek kaliteli bir yarı iletken malzeme kullanılması) içsel malzemenin veya enerji değerinin bozulmasına atıfta bulunur.
Kotalar ve işleme gereksinimlerine ek olarak, revize edilmiş WEEE Direktifi, yasadışı sevkiyatları (Avrupa Parlamentosu ve Konseyi, 2006) ve yeni ticaret yükümlülüklerini (Direktif 2012/19/EC, Madde 14) önlemek için PV panellerine özgü önlemlere de atıfta bulunmaktadır.
Ticarete yönelik değiştirilmiş hükümler, örneğin, son kullanıcılara çevresel etki hakkında bilgi sağlama ihtiyacını içerir. Aynı şekilde, uygun toplama mekanizmalarını ve yenisi satın alınırsa eski ürünlerin ücretsiz olarak kabul edilmesini de içerir (Avrupa Parlamentosu ve Konseyi, 2012).
WEEE Direktifi, üye devletlerin direktifi kendi mevzuatlarına aktardıklarında ayarlayabilecekleri minimum gereksinimleri belirler. Örneğin, daha katı gereksinimler veya hedef kotalar ve ek gereksinimler tanımlayabilirler.
Bu raporun yayınlandığı tarihte, tüm AB üye devletleri WEEE Direktifini bazen ülkeye özgü bazı düzenlemelerin eklenmesiyle birlikte ulusal mevzuata dahil etmişlerdir. Bu, üreticiler için zorluklar doğurabilir çünkü hemen hemen her üye devlet, genişletilmiş üretici sorumluluğuna ilişkin biraz farklı tanımlar uygulamıştır.
Yönerge çok yakın bir zamanda (bazı durumlarda 2016 başlarında gibi) iç hukuka aktarıldığından 2016 yılında PV toplama ve geri dönüşümle ilgili herhangi bir istatistiksel veri mevcut değildi.
[caption id="attachment_144795" align="aligncenter" width="794"]
Tablo 1. Toplama ve geri kazanım hedeflerine yönelik kademeli yaklaşımı[/caption]
WEEE Direktifi Finansman Planları
WEEE Direktifi kapsamında, kullanım ömrü sona ermiş PV panelleri için değişen gereksinimler arasında, atık akışının “Fransa’daki özel evlerden kaynaklanan atıklar” olarak sınıflandırılması ve atıkları “İngiltere’deki özel haneler dışındaki diğer kullanıcılardan gelen atıklar” olarak sınıflandırma seçeneği yer almaktadır.
Bu farklı tanımların atık sorumluluklarının yanı sıra toplama ve geri dönüşüm finansmanı üzerinde etkileri vardır. İç hukuka aktarma sırasında gelişen bir diğer önemli konu, üye devletler arasında iyileştirme maliyetlerinin farklı tahminleridir. WEEE Direktifinde iki finansman yaklaşımı ayırt edilebilir:
• Bireysel ön finansman veya toplu müşterek ve çeşitli sorumluluk planları;
• Üretici ve müşteri arasındaki sözleşmeye dayalı düzenlemeler (B2C veya B2B işlemine bağlı).
2003 tarihli orijinal WEEE Direktifinin uygulanması, ön finansman yaklaşımlarının yalnızca özel e-atık (örneğin özel yapım buzdolapları) gibi çok düşük miktarlarda satılan e-atıklar için pratik olduğunu göstermiştir.
Bu nedenle, PV paneller gibi yüksek hacimli e-atıkların toplanması ve geri dönüştürülmesine yönelik ön finansman planının uygun maliyetli olduğu kanıtlanmamıştır.
Son çalışan sigortası ve müşterek ve müteselsil sorumlu üretici planları ile birleştirilmiş üretici kullandıkça öde (PAYG) yaklaşımları, revize edilmiş 2012 direktifinin hala ön fonlama planına izin vermesine rağmen bugün daha yaygındır.
Revize edilmiş WEEE Direktifi, etkin bir finansman mekanizmasını zorunlu kılarken, özel hane halkı veya işletmeden tüketiciye (B2C) işlemler ile özel olmayan hane halkı veya B2B işlemleri arasında ayrım yapmaktadır.
Düzenleme, sorumlu taraf (sahip veya üretici) ve finansman yöntemleri konusunda esnektir. Bu, PV sisteminin özelliklerine (örn. sistem boyutu) ve ilgili üye devlette PV panellerinin karakterizasyonuna bağlıdır.
Örneğin Fransa, tüm PV panellerinin sistem boyutundan veya diğer ürün özelliklerinden bağımsız olarak B2C ürünü olarak nitelendirilmesini şart koşar.
2016’dan itibaren iddialı WEEE Direktifi geri dönüşüm hedeflerini gerçekleştirmek için PV panellerinin yeni veya mevcut atık yönetim sistemlerine hızla dahil edilmesi gerekecektir.
AB üye devletlerinin çeşitli ulusal planları, yıllardır elektrikli ve elektronik atık akışının
diğer kısımlarını yönetmekte, toplama, işleme, geri dönüşüm ve düzenleyicilere raporlama düzenlemektedir. Bunlar, artan PV paneli atık akışlarını yönetmek için önemli bir referans noktası olarak hizmet edebilir.
Bir sonraki bölüm, AB yasal çerçevesini ve Almanya ve Birleşik Krallık gibi AB üye ülkelerindeki farklı ulusal uygulamaları daha ayrıntılı olarak açıklamaktadır.
WEEE Direktifi Kapsamında Finansman Çerçevesi
WEEE Direktifi, ürünün nihai kullanımına (özel ev içi veya değil) bağlı olarak iki finansman mekanizması için çerçeve tanımlar. Bu çerçevede, her bir AB üye devleti, paydaşların mali sorumluluklarını ve ilgili işlemleri daha fazla belirleyebilir.
Özel haneler (B2C işlemleri) üreticinin toplamasını ve geri dönüştürmesini gerektirmenin,
özel ev müşterilerini yaşamlarının sonunda e-atıkları geri dönüştürmeye zorlamaktan daha uygulanabilir ve verimli olduğu kanıtlanmıştır.
Son çalışan sigortası/ortak ve birkaç sorumluluk planları (üretici uyum planları) ile birleştirilmiş PAYG yaklaşımları, B2C bağlamında satılan ekipman için daha verimli ve uygulanabilir. B2C işlemler için üreticinin müşteriyle finansman konusunda sözleşmeye dayalı bir düzenleme yapmasına izin verilmez. Ancak, yapılması zorunludur.
Özel olmayan haneler (B2B işlemleri) B2B işlemlerde hem müşteri hem de üretici son ürünleri toplama ve geri dönüştürme yeteneğine sahip olabilir. Örneğin, büyük ölçekli PV tesisleri gibi büyük hacimli veya büyük ekipman için, proje sahibi geri dönüşüm yükümlülüğünü yerine getirmek için en iyi konumda olabilir.
Proje nakit akışlarını kullanma, orijinal üreticiyi işe alma veya geri dönüşüm için profesyonel bir üçüncü taraf kiralama seçeneğine sahiptir. B2B işlemler için, tüm endüstri oyuncuları için ortak standartlarda toplama ve geri dönüştürmeyi sağlayan ve ömür sonu yükümlülüklerini
finanse etmek için üretici ile müşteri arasında sözleşmeye dayalı düzenlemelere izin veren bir düzenleyici çerçevenin en etkili olduğu kabul edilir.
PV atık yönetimine yönelik mevcut yaklaşımları analiz etmeye devam edelim. Günümüzün en kapsamlı ömür sonu PV yönetmeliği olan AB WEEE Direktifinin, Almanya ve Birleşik Krallık da dahil olmak üzere seçili AB üye ülkelerinde nasıl uygulandığına ilişkin bir genel
bakışla başlamaktadır. Aşağıdaki bölümlerde, Japonya ve ABD için PV panel atık yönetimi yaklaşımları özetlenmektedir.
Son olarak, bu bölüm ayrıca küresel olarak en önemli büyüyen PV pazarlarından ikisi olan Çin ve Hindistan’ın vaka çalışmalarını da içermektedir. Altı vaka çalışması, hem PV dağıtım pazarlarının hem de düzenleyici ve gönüllü yaklaşımların bir olgunluk aralığını kapsayacak şekilde seçilmiştir.
Almanya: AB Yönlendirilmiş, Pv’ye Özgü Atık Yönetmelikleriyle Gelişmiş Pazar.
Bir PV Pazarı ve Atık Projeksiyonu
Alman PV pazarı 1990’larda büyümeye başladı. O on yılda, açıkça konut kullanımını hedefleyen ilk destek planları tanıtıldı ve şebekeye bağlı, merkezi olmayan çatı PV sistemlerinin fizibilitesine ilişkin bilimsel değerlendirmeler yapıldı.
Bir örnek, 1000 Çatı Programıydı. 2000’lerin başında, bu çatı üstü PV destek programı
100.000 çatıya genişletildi ve sonunda türünün ilk örneği olan yenilenebilir enerji destek yasasına yol açtı.
Bu, PV dahil yenilenebilir enerjiden üretilen elektrik için bir tarife garantisi belirledi. Tarife garantisi, Alman PV pazarını başlattı ve PV endüstrisinin bir sonraki ölçeğe büyümesi için önemli bir küresel ivme sağladı.
2015 yılında PV, 1,5 milyon PV enerji santraline dağıtılan yaklaşık 40 GW toplam kurulu güce sahip Almanya’daki toplam net elektrik tüketiminin %6’sına katkıda bulunmuştur.
Almanya, art arda iki on yıl boyunca dünyanın en büyük PV pazarıydı. Sadece 2015 yılında Çin’i geride bırakarak bugün ikinci en büyük PV pazarı haline geldi.
Bir sonraki yazımızda Almanya’nın WEEE hedefleri ve finansman planlarına devam edeceğiz sağlıklı günler dilerim…
Dr. Cemil Koyunoğlu
Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü
Mühendislik Fakültesi
Yalova Üniversitesi
