Fotovoltaik (PV) Panel Atık Hacimleri
Özet
Genel atık düzenlemelerinin ötesinde, kullanım ömrü sona ermiş PV panel atıklarını yönetmek için özel olarak çeşitli yaklaşımlar geliştirilmiştir. Bu sayı dizimizde, panel atık yönetiminin finansal ilkelerinin yanı sıra etkinleştirilen çerçeve başlıkları özetlenmektedir. Artık PV panellerinin finans modeli ile toplanması, işlenmesi, geri kazanılması, geri dönüştürülmesi ve imha edilmesi.
Üretici Tarafından Finanse Edilen Uyumluluk Maliyeti
Bu model kapsamında üretici, bir uyum planına katılarak ve geri alma sistemi veya yönetim programı için ödeme yaparak atık yönetim sisteminin faaliyetlerini finanse
eder.
İki tür atığı kapsar:
1. Yetim atıktır (artık var olmayan ve sorumlu tutulamayan üreticiler tarafından atık yönetim sisteminin uygulanmasından sonra piyasaya sürülen ürünlerden).
2. Tarihi atıktır (atık yönetim sistemi kurulmadan önce piyasaya sürülen ürünlerden kaynaklanan atıklar).
Maliyetler genellikle üreticiler arasında paylaşılır. Tüm maliyetler düzenli olarak gözden geçirilir ve fiili geri dönüşüm maliyetlerine ve gelecekteki maliyet tahminlerine dayalı olarak panel veya ağırlık başına ücretlendirilir.
Tüketici Tarafından Finanse Edilen Önceden Geri Dönüşüm Ücreti
Bu ücret, ürünün gelecekteki kullanım ömrü sonu işlemi için fon toplamak için ödenir. Tüketiciler paneli satın alırken ücreti öderler. Ücret, gelecekteki geri dönüşüm maliyetlerine ilişkin tahminlere göre belirlenir, ancak mevcut geri dönüşüm maliyetlerini dengelemek için de kullanılabilir.
Tüketici Tarafından Finanse Edilen Kullanım Ömrü
Sonu Ücreti (İmha Ücreti) Son mal sahibi, ömrünü tamamlamış ürünün geri dönüştürülmesinden sorumlu kuruluşa toplama ve geri dönüşüm maliyetleri için bir ücret öder.
Bu farklı finansal yaklaşımların uygulanması, farklı yasal çerçeveler, atık akışları, altyapı olgunluk seviyeleri ve lojistik ve finansal yetenekler nedeniyle ülkeden ülkeye önemli ölçüde farklılık gösterebilir. E-atık yönetim sistemlerine sahip çoğu ülkede, tüketici temelli ve üretici temelli yaklaşımların bir kombinasyonu uyum planına dahil edilmiştir (örneğin AB’de). Ancak, bu tür her bir plan, her ülkenin veya bölgenin benzersiz koşullarına uyarlanmalıdır.
Çerçeveyi Etkinleştirme
PV panel atığı için bir ömür sonu yönetim planının ayarlanması veya geliştirilmesi, toplama, geri kazanım ve geri dönüşüm hedefleri gibi bir dizi faktörün dengelenmesini gerektirir. Bu üç hedef, atık yönetimi politikalarının ana itici gücü haline geliyor.
Atık yönetimi yaklaşımları veya şemaları, toplama sistemleri için farklı seçenekleri hesaba katmalıdır (örneğin, toplama ve getirme sistemleri). Ayrıca, kullanım ömrü sonu ve geri dönüşüm süreçlerini yeterince yönetmek için ürünlerin yapısını ve tasarımını da dikkate almaları gerekir (örneğin, PV panelleri genellikle e-atık olarak sınıflandırılır). Bu nedenle, atık yönetimi, doğal olarak, örneğin daha kolay atık arıtma lehine ürünlerin tasarımını değiştirme motivasyonuna da yol açar.
Gönüllü yaklaşımda, üreticiler, ürünlerinin veya hizmetlerinin ömrünün sona ermesi de dahil olmak üzere, şirketlerinin tüm çevresel sorumluluklarını yönetmek için genellikle dahili çevre yönetim sistemlerine güvenirler. Bir örnek, Uluslararası Standartlar Organizasyonu ISO 14000 çevre yönetimine ilişkin uluslararası standartlar ailesinde bulunur.
ISO 14040: 2006, özellikle bir şirketin ürün ve operasyonlarının yaşam döngüsü değerlendirmesi için ilkeler ve çerçeve ile ilgilenir (ISO, 2006). Bu veya diğer çerçeveler dahilinde, bazı PV panel üreticileri, talep üzerine kusurlu panellerin geri dönüşüm için iade edilmesini sağlayan bireysel gönüllü geri alma veya ürün yönetim programları oluşturmuştur.
Bu tür programların yönetimi, doğrudan şirket tarafından veya aşağıda daha ayrıntılı olarak özetlenen bir geri dönüşüm hizmet sözleşmesi aracılığıyla dolaylı olarak üstlenilebilir:
1. Doğrudan yönetim: Üretici, kendi panellerini işlemek için kendi geri dönüşüm altyapısını ve yenileme veya geri dönüşüm programlarını çalıştırarak tüm süreci kontrol etmesini sağlar.
2. Dolaylı yönetim: Üretici, panellerini toplamak ve işlemek için hizmet sağlayıcılarla sözleşme yapar. Sözleşme detaylarına bağlı olarak farklı seviyelerde üretici katılımı mümkündür.
Dolaylı programlar seçeneğinde, üreticiler geri dönüşüm programlarının yönetimini ve işletilmesini kısmen veya tamamen üçüncü bir tarafa yaptırabilirler. Böyle bir organizasyonun üyeleri tamamen üreticiler olabilir veya ayrıca bir devlet kurumları, geri dönüşümcüler veya toplayıcılar ağını içerebilir.
Alternatif olarak, sistemi yönetmek için hükümet tarafından oluşturulan tek bir kuruluş
olabilir. Üçüncü taraf kuruluşlar ve diğer uyum planları tarafından yürütülen faaliyetler ülkeden ülkeye değişiklik gösterebilir ve belirli yasal gerekliliklere ve üyelere sunulan hizmetlere bağlı olabilir.
Kamu-özel yaklaşımında, 2007’de kurulan “PV CYCLE”, endüstri ve Avrupa düzenleyicileri arasında bir kamuözel-ortaklığı ilkesine dayanan hem “getirme” hem de “teslim alma” sistemini içeren gönüllü bir plan örneğidir.
Dernek, önde gelen PV üreticileri tarafından kurulmuştur ve son kullanıcıların Avrupa çapında 300’den fazla toplama noktasında üye şirketlerin arızalı panellerini iade edebilmeleri için tamamen üye şirketler tarafından finanse edilmektedir.
“PV CYCLE”, toplama noktalarının kendi kapları ile çalışmasını, toplama, taşıma, geri dönüşüm ve raporlama işlemlerini kapsar. Talep üzerine “PV CYCLE” tarafından büyük miktarlarda panel (şu anda 40’tan fazla) alınabilir. Bazı ülkelerde, “PV CYCLE” kooperatifler
kurmuştur ve panel geri dönüşümü üzerine araştırmaları teşvik etmektedir.
“PV CYCLE”, farklı AB üye ülkelerinde kullanım ömrü sonu PV için ortaya çıkan yeni düzenlemelere uymak için yeniden yapılandırılmaktadır.
Düzenleyici Yaklaşım
AB, PV’nin kullanım ömrü sonu yönetimine yönelik özel düzenlemeler ve politikalar geliştiren tek yargı yetkisidir. Avrupa Birliği’nde Düzenleyici Yaklaşım 1990’ların sonlarından bu yana AB, 2005 ve 2011 yılları arasında kurulan önemli hacimlerle PV dağıtımına öncülük etti ve bu dönemde 2,3 GW’dan 52 GW’a bir artış sağladı.
AB’ye satış yapan üreticiler de böylece erkenden tasarım yapmaya başladılar. PV yaşam döngüsü yönetimi kavramları, en belirgin örnek daha önce bahsedilen pan-Avrupa PV CYCLE girişimidir. PV üretiminde ortaya çıkan artışlar, PV geri dönüşüm teknolojisi gelişimini tetikledi, çünkü üretim hurda geri dönüşümü, kısa vadede bu tür teknolojilere doğrudan
ekonomik faydalar ve haklı yatırımlar sundu.
Yüksek dağıtım oranları, artan üretim kapasiteleri ve küresel olarak artan PV talebi, tedarik zincirlerinin hızlı bir şekilde uluslararasılaşmasına ve metalaşmasına yol açtı. Bu, uzun vadeli üretici sorumluluğu için pan-Avrupa gönüllü girişimlerinin uygulanmasını çok zorlaştırdı (PV panel üreticilerinin ve kümülatif kurulu PV kapasitesini küresel genel görünümü için Şekil 1’e bakınız).
Bu, tüm piyasa katılımcıları için eşit bir oyun alanı sağlamak ve PV atıkları için uzun vadeli kullanım ömrü sonu toplama ve geri dönüşümünü güvence altına almak için düzenleme
ihtiyacı ile sonuçlandı.
WEEE (Waste Electrical and Electronic Equipment Directive) Direktifi
Atık PV panelleri dahil olmak üzere e-atık yönetimine yönelik farklı yaklaşımların avantajlarını ve dezavantajlarını dengelemek, WEEE Direktifi aracılığıyla oluşturulan AB
düzenleyici çerçevesinin merkezinde yer almaktadır.
Bu çerçeve, 28 AB üye ülkesindeki karmaşık EEE atık akışını ve daha geniş ekonomik alanda etkin bir şekilde ele almakta ve özüne genişletilmiş üretici sorumluluğu ilkesini
yerleştirmektedir. Direktifin küresel bir etkisi vardır, çünkü ürünleri AB pazarına arz etmek isteyen üreticiler, üretim yerleri nerede olursa olsun, ömür sonu yönetiminden yasal olarak sorumludur.
Ürün ömrünün sonuna ilişkin üretici yasal sorumluluğu, EEE’ye özel toplama, geri kazanım
ve geri dönüşüm hedefleri ve çevre ve insan sağlığının korunmasını sağlayan minimum arıtma gereksinimlerinin bu kombinasyonu, küresel olarak PV atık yönetimi yönetmeliği geliştirme için bir referans noktası olabilir.
Orijinal WEEE Yönergesi (2002 / 96 / EC Yönergesi) Şubat 2003’te yürürlüğe girmiştir, ancak hızla artan ve çeşitlilik gösteren atık akışının üstesinden gelmek için yetersiz
olduğunu kanıtlamıştır. 2012 yılında, AB Komisyonu’nun
önerisi üzerine direktif revize edildi (2012 / 19 / AB).
İlk kez, PV panellerinin kullanım ömrü sonu yönetimine ilişkin ayrıntıları içeriyordu. 13 Ağustos 2012’de yürürlüğe giren revize WEEE Direktifi, AB üye ülkeleri tarafından 14
Şubat 2014’e kadar uygulanacaktı ve böylece PV panel atığı için yeni bir yasal çerçeve getirdi. 28 AB üye devletinin her biri artık direktife uygun olarak PV panel toplama
ve işleme rejimini oluşturmaktan sorumludur.
Revize edilmiş WEEE Direktifi, genişletilmiş üretici sorumluluğu ilkesine dayandığından üreticiler toplama, işleme ve izleme maliyetlerinden sorumludur. Belli sayıda gerekliliği ve sorumluluğu yerine getirmeleri gerekir.
Finansman Sorumluluğu
Üreticiler, özel haneler tarafından kullanılması muhtemel ürünlerin toplanması ve geri dönüştürülmesinin maliyetini karşılamak için mali bir garanti yoluyla sorumludur.
Kamu toplama noktalarının ve birinci düzey arıtma tesislerinin finansmanından sorumludurlar.
Ayrıca toplu bir uyum planının üyesi olmaları gerekir veya bireysel bir plan geliştirebilirler.
Raporlama Sorumluluğu Üreticiler; satılan, geri alınan (bireysel veya toplu uyum
programları aracılığıyla) ve tedavi için iletilen panelleri aylık veya yıllık olarak raporlamakla yükümlüdür. Bu raporlama şeması dahilinde, üreticilerin ürünlerin atık arıtımından elde edilen sonuçları (işlemden geçirilen tonlar, geri kazanılan tonlar, geri dönüştürülen tonlar, fraksiyona göre atılan tonlar, örneğin cam, karışık plastik atık, metaller) eşit olarak sunmaları gerekir.
Bilgi Sorumluluğu Üreticiler, panelleri WEEE Direktifine uygun olarak etiketlemekten sorumludur. Alıcıları, panellerin özel toplama tesislerinde bertaraf edilmesi ve genel atıklarla karıştırılmaması gerektiği ve geri alma ve geri dönüşümün ücretsiz olduğu konusunda bilgilendirmelidirler. Ayrıca, alıcıyı PV panelinin kullanım ömrü sonu prosedürleri hakkında
bilgilendirmekten de sorumludurlar.
Örneğin, üreticinin kapıda teslim alma hizmeti sunması gibi, özel toplama planları yasal gerekliliklerin ötesine geçebilir. Son olarak, üreticilerin toplama, depolama, sökme ve arıtma sırasında PV panellerin nasıl ele alınacağı konusunda atık arıtma şirketlerine bilgi vermeleri gerekmektedir.
Bu bilgiler, tehlikeli madde içeriği ve potansiyel mesleki risklerle ilgili ayrıntıları içerir. PV paneller söz konusu olduğunda, bu, ışığa maruz kalan panelleri tutarken elektrik çarpması
riskleri hakkında bilgi içerir.
WEEE Direktifi Kapsamında Üreticilerin Tanımı
“Üreticiler”, yalnızca orijinal ekipman üreticisini değil, bir ürünün pazara sunulmasında yer alan bir dizi tarafı içerir. WEEE Direktifi, üreticiyi Madde 3’te tanımlar: ‘Üretici’, Avrupa Birliği Direktifi 97 / 7 / EC anlamında uzaktan iletişim dahil, kullanılan satış tekniğinden bağımsız olarak herhangi bir gerçek veya tüzel kişi anlamına gelir.
Mesafeli sözleşmelerde tüketicilerin korunmasına ilişkin 20 Mayıs 1997 tarihli Parlamento ve Konsey (19): i. Bir üye devlette kuruluysa ve kendi adı veya ticari markası altında EEE’yi üretiyorsa veya EEE’yi o üye devletin topraklarında kendi adı veya ticari markası altında tasarlıyor veya üretiyorsa ve pazarlıyorsa; ii. Bir üye devlette kuruluysa ve kendi adı veya ticari markası altında bu üye devletin topraklarında yeniden satıyorsa, diğer tedarikçiler tarafından üretilen ekipmanı, üreticinin markası ekipman üzerinde şu şekilde görünüyorsa, satıcı ‘üretici’ olarak kabul edilmez. (i) maddesinde sağlanan; iii. Bir üye devlette kuruluysa ve o üye devletin pazarına profesyonel olarak üçüncü bir ülkeden veya başka bir Üye
Devletten EEE yerleştirirse; veya iv. EEE’yi doğrudan özel hanelere veya bir üye devletteki
özel haneler dışındaki kullanıcılara uzaktan iletişim yoluyla satar ve başka bir Üye Devlette veya üçüncü bir ülkede kurulur.
Herhangi bir finansman anlaşması kapsamında veya uyarınca münhasıran finansman sağlayan kişi, (i) ila (iv) bentleri kapsamında aynı zamanda bir üretici olarak hareket
etmedikçe, bir “üretici” olarak kabul edilmeyecektir. Bir sonraki yazımızda WEEE hedefleri ve finansman planlarına devam edeceğiz sağlıklı günler dilerim.
Dr. Cemil Koyunoğlu
Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü
Mühendislik Fakültesi
Yalova Üniversitesi
