Akreditasyon ve Personel Belgelendirme

Günümüzün Global ticaret ortamında ürün, kişi ve hizmetlerin belli standardı karşıladığına dair güvenilirliği sağlamak ve rekabet içinde yer alabilmek oldukça güç. Bu nedenle ürün, kişi ve hizmetlerin güvenilirliğini belirlemek üzere gerek dünya çapında gerekse de yurdumuzda uzun geçmişe dayalı çalışmalar mevcuttur. Global ortamda Internation Accreditation Forum (IAF) adı verilen federasyon altında toplanmış olan Uluslararası Akreditasyon kurumları bu kurum altında iş birliği ve karşılıklı tanıma ilkelerini tanımlamaktadır. Yurdumuzda ise Akreditasyon işlemleri resmi bir kurum olan TÜRKAK tarafından yürütülmektedir. TÜRKAK aynı zamanda IAF’ın üyeleri arasındadır. Genel anlamda Akreditasyon nedir sorusuna yanıt arayacak olursak; Akreditasyon, uygunluk değerlendirme kuruluşlarınca gerçekleştirilen çalışmaların ve bu çalışmalar sonucunda düzenledikleri uygunluk teyit belgelerinin (deney ve muayene raporları, kalibrasyon sertifikaları, yönetim sistemi belgeleri, ürün belgeleri, personel belgeleri vb.) güvenilirliğini ve geçerliliğini desteklemek amacıyla oluşturulmuş bir kalite altyapısıdır. Uygunluk değerlendirme kuruluşlarının akreditasyonu, ilgili uygunluk değerlendirme kuruluşları için yeterlilik kriterlerini belirleyen uluslararası standartlar, ilgili sektöre özel gereklilikler ve bölgesel veya uluslararası akreditasyon kuruluşları tarafından belirlenmiş rehber dokümanlarda belirlenmiş, dünya genelinde kabul görmekte olan, gereklilikler esas alınarak gerçekleştirilmektedir. Akredite bir uygunluk değerlendirme kuruluşunca verilmiş bir uygunluk belgesine sahip bir ürün veya hizmet, bu ürün veya hizmet için uygulanabilir olan gereklilikleri sağlamakta olduğuna dair güven telkin eder. Bu sistematik sayesinde akreditasyon ticarette teknik engellerin kaldırılmasına katkıda bulunmaktadır. Akredite hizmetlerin küresel olarak karşılıklı tanınırlığı ve kabulü noktasında ise akreditasyon kuruluşları tarafından oluşturulmuş olan IAF (Uluslararası Akreditasyon Forumu), ILAC (Uluslararası Laboratuvar Akreditasyonu Birliği), EA (Avrupa Akreditasyon Birliği) gibi uluslararası ve bölgesel örgütler ile yapılmakta olan standartların denkliği ve karşılıklı tanınma anlaşmaları ile tesis edilmektedir.

TÜRKAK’ın yurdumuzda yürütmekte olduğu işlemleri tanımlayacak olursak; kurum tarafından denetlenerek, uygunluk verilen kuruluşların gerçekleştirdiği çalışmaların ve bu çalışmalar sonucunda düzenledikleri uygunluk belgelerinin güvenliğini ve geçerliliğini desteklemektir.

Akreditasyon konuları, personel belgelendirme,deney, muayene, yönetim sistemleri, ürün belgelendirme gibi birçok alanı kapsamaktadır. Akreditasyon, uygunluk değerlendirme kuruluşlarının dürüstlük, tarafsızlık ve yetkinliklerini güvence altına almak amacıyla belirli faaliyetlerin yürütülmesi için belirlenmiş standartlara göre bağımsız olarak değerlendirilmesidir. Kurumlar yeterlilik belgesi veya sertifika düzenleyebilmek için öncelikle TÜRKAK tarafından akredite edilmelidir. Bu süreçte gerekli alt yapı ve standartlara uygun prosedürler tanımlanarak TÜRKAK’a başvuru yapılır. Buna müteakip önce dokümantasyon üzerinde sonrasında ise yapılacak fiili denetimi takiben kurum tarafından akreditasyon kararı verilmektedir. TÜRKAK, akredite ettiği her kurumu, kendi web sitesi üzerinde güncel olarak yayımlamaktadır. https://secure.turkak.org.tr/ kapsam/search adresinden ulaşılacak kurum arama motorunda, kurumların akreditasyon alan ve kapsamları detaylı olarak verilmekte ve herhangi bir sertifikasyon ve sınav sürecine katılacak adaylar kurumların akredite programlarını güncel olarak görüp takip edebilmektedir. Kimya endüstrimiz, endüstriyel gelişimin insan ve çevre sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerinin elimine edilebilmesi ve sürdürülebilir bir gelişme sağlayabilmesi amacıyla günden güne yoğunlaşan bir mevzuat ortamında faaliyetlerini sürdüregelmektedir. İlgili mevzuatlara uyumlu olmak hem rekabet edebilirliğin bir gereği hem de yasalar ile uyumlu üretim ve ticaretin olmazsa olmazları arasındadır. Yerel ve global mevzuata uyum sağlayabilmek gün geçtikçe firmalar için ekstra bir yük haline gelmekte ancak diğer bir yandan da tüm diğer güçlükler gibi, başa çıkabildiğiniz müddetçe firmayı güçlendiren bir unsurdur. İşte bu noktada nitelikli iş gücünün önemi devreye girmektedir.

Uluslararası piyasada varlığınızı sürdürebilmek mevzuatlara uyum sağlamaktan, mevzuatlara uyum sağlayabilmek ise bu alanda istihdam edilecek bilgi birikimine sahip nitelikli iş gücüne bağlıdır.

Her geçen gün gerek mevzuatlar gerekse de sürekli gelişen ve değişen standartlar iş gücü rekabetinin ulusal sınırları aştığı günümüzde nitelikli iş gücü yaratabilmek için o personelin yetkinliğine ilişkin kanıt olan uzmanlık belgesini talep etmektedir. Kalite, çevre, iş güvenliği gibi yönetim sistem belgeleri ve mevzuatlara dair yeterlilik hususundaki personel yetkinlik belgeleri kurumların olduğu kadar kişilerin kendileri için de önem taşımaktadır. Bu belgeler kişilere global iş gücü piyasasının kapılarını açarken, firmalara da rekabet gücü ve sürdürülebilir kalite vadetmektedir. Bu anlamda yurdumuzda sanayi gelişimine paralel olarak, mevzuat ortamında da gerek AB üyelik süreci gerek Birleşmiş Milletler’de atılan adımlar sonucu Kimya Endüstrisi sürekli değişen ve gelişen mevzuatlar ile yüz yüze gelmektedir. Bu gelişmeler endüstrimizde bu konularda bilgi sahibi olacak personelin yetiştirilmesi gereğini doğurmakta. Yurdumuzda ilk olarak T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (O dönemki adı ile Çevre ve Orman Bakanlığı) tarafından yayımlanan 27092 sayılı ve 26 Aralık 2008 tarihli kısaca GBF yönetmeliği adı ile andığımız, Tehlikeli Maddeler ve Müstahzarlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formlarının Hazırlanması ve Dağıtılması Hakkında Yönetmelik ile birlikte Güvenlik Bilgi formlarını hazırlayacak kişilerin bu alanda personel belgelendirmesi konusunda akredite olmuş kuruluşlar tarafından belgelendirilmiş olması yükümlülüğünü ortaya koymuştur. Yayımlandığı tarihte, endüstri için bir zorluk olduğu düşünülmüş olsa da günümüzde bu alanda gerek iç gerek dış mevzuata uyum konusunda yeterli personelin eğitimi ve belgelendirmesine sebep olması ile endüstrinin gelişimi ve rekabetine sonsuz olumlu katkıları olmuştur.

Daha sonra bu gereklilik 29204 sayı ve 13 Aralık 2014 tarihli GBF yönetmeliğinde devam etmiş, son olarak ta T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yayımlanan 30105 Sayılı KKDİK yönetmeliğinde Kimyasal Değerlendirme Uzmanlarının eğitimi ve belgelendirilmesi gerekliliklerine söz konusu yönetmeliğin EK 18’inde yer verilmesi ile farklı bir boyut kazanmıştır.

Akreditasyon konusunu bir de bu yönetmelikler özelinde ve Personel Belgelendirme anlamında irdeleyecek olursak prosedürü şu şekilde betimleyebiliriz; Akredite olmak isteyen kurumlar; gerek Güvenlik Bilgi formu hazırlayıcısı, gerekse de Kimyasal Değerlendirme Uzmanı konusundaki Personel Belgelendirme programları için yönetmelik gereği önce T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan programlarına dair ön onay başvurusu yapıp, Bakanlık tarafından verilecek onay sonrasında TS EN ISO/EC 17024 standardına uygun olarak sistemlerini kurmak, sonrasında TÜRKAK’a başvuru yapmalıdır. TÜRKAK’ın denetimi sonrası vereceği onay kararını takiben kurumlar gerekli sertifikasyon ve belgelendirme sürecini başlatabilir, sınavlar düzenleyebilir ve personeli belgelendirebilirler. Personel belgelendirme işlemleri, TS EN ISO/EC 17024 standardına uygun olarak ve her bir aday veya katılımcı için adil, eşit, objektif, güvenilir ve gizlilik esaslarını temel alan sistem üzerinde yürütülmesi gerekmektedir. Sınav ön koşulları arasında eğitim şartı bulunsun bulunmasın 17024 standardında da belirtildiği üzere eğitim ve sınav süreçleri birbirinden bağımsız tutulmalıdır. Eğitmen olarak görev alan kişilerin eğitim hizmeti sunduğu adayın sınav sürecinde yer almaması gerekmekte olup, bu durum adil-eşit davranma ve tarafsızlık açısından büyük önem taşımaktadır. Bu alanlarda Akredite olmuş tüm kurumlar gibi Belgelendirme Müdürü olarak görev yapmakta olduğum Kimcert Kimyasal Mevzuat Sertifikasyon ve Belgelendirme Ltd. Şti.‘de gerek Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 13 Aralık 2014 tarihli ve 29204 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ‘’ Zararlı Maddeler ve Karışımlarına İlişkin Güvenlik Bilgi Formları Hakkında Yönetmelik’’ kapsamında belirtilen, ‘’Güvenlik Bilgi Formlarının ‘’ hazırlanması alanında, gerekse de 23 Haziran 2017 tarihli ve 30105 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan ‘’Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi, İzni ve Kısıtlanması Hakkında Yönetmelik’’ kapsamında ‘’Kimyasal Değerlendirme Uzmanı’’ alanında personel belgelendirme faaliyetlerini TS EN ISO/EC 17024 ve TÜRKAK standartlarına göre hazırladığı prosedür çerçevesinde bağımsız tarafsız ve adil olarak gerçekleştirmektedir.

Personel Belgelendirme programlarının amaçlarını ve endüstriye getirdiği faydaları kısaca başlıklar altında özetleyecek olursak;

•Eğitim ile istihdam ilişkisini güçlendirmek, •Öğrenme çıktılarını ulusal ve uluslararası mevzuatlar ve standartlar çerçevesinde değerlendirerek personel yetkilendirilmesini sağlamak, •Personel belgelendirmede hizmet kalitesini ve kalite güvencesini artırmak, •Ulusal ve uluslararası standartlara uygun belgelendirme faaliyetlerini yürütmek, •Öğrenmeye ulaşmayı, öğrenmede ilerlemeyi, öğrenmenin tanınmasını ve kıyaslanabilirliğini sağlamak, •Hayat boyu öğrenmeyi desteklemek ve global rekabet ortamına uyum sağlayacak şekilde personelin belgelendirilmesini sağlamak olarak sıralayabiliriz. Endüstrimizin nitelikli iş gücü ve Akreditasyon sistemi altında belgelendirilmiş personel kaynakları ile iç ve dış piyasalarda, rekabetçi, mevzuat ile uyumlu ve sürdürülebilir bir gelişim içerisinde olacağı, önce güçlük ve engel gibi görülen bazı mevzuat gerekliliklerin esasında eğitici ve motive edici birer unsur olduğu unutulmamalıdır. Melih Babayiğit Belgelendirme Müdürü Kimcert Kimyasal Mevzuat Sertifikasyon ve Belgelendirme Ltd. Şti.